26/04/2024 Mevzuat bölümü
Kanun Yönetmelik Tüzük
Kanun Hükmünde Kararname (KHK)
Mevzuat Listesi
MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE
TÜNEL YAPIMINDA ALINACAK İŞÇİ
SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
TÜZÜK
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 13.8.1984, No : 84/8428
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No : 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 22.10.1984, No : 18553
Yayımlandığı Düsturun Tertibi : 5, Cildi : 24, S. 2024
BİRİNCİ KISIM
Kapsam, Deyimler ve Genel Hükümler
Kapsam
Madde 1 - Doğada element, bileşik veya karışım halinde bulunan maddelerin
araştırılması, işletmeye hazırlanması, işletilmesi, çıkarılması ve zenginleşti-
rilmesinde çalışan işyerlerinde, taş ocaklarında ve tünel yapımında, işçi sağlı-
ğı ve iş güvenliği mevzuatında genel olarak öngörülenler yanında alınması
gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri bu Tüzükte gösterilmiştir.
Deyimler
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen deyimlerden; Açık işletme, yerüstündeki işletme-
leri, Alçak gerilim, 42 - 1000 volt arasındaki gerilimleri,
Akrosaj, dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra
yerlerini, bu yerlerde bulunan düzenleri,
Alev sızdırmaz (antigrizüto) aygıt, içine girebilecek grizunun patlaması
halinde, hasara uğramaksızın, alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür
tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıtı,
Askıya almak, bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçme-
sini sağlamak üzere altının boşaltılmasını,
Ateşleme, kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin
patlatılmasını,
Ateşleyici (barutçu), bu Tüzükte yazılı patlayıcı madde kullanılması koşul-
larını yerine getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip, en az ilkokul mezunu
kişiyi,
Ayak, maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan
yeri,
Baca, maden içerisinden sürülen galeriyi,
Başaşağı (desandr), yeraltında başaşağı sürülen eğimli yolları,
Baraj, yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici en-
gelleri,
Bür, yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu,
Cep (niş), galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızga-
ralarda görevli işçilerin ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla ser-
bestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları,
Çatlak (kavlak), ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak (kavlak) sökümü, bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana
kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesini,
Daimi nezaretçi, fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve
Maden Kanununun 82 nci maddesine göre atanmış kimseyi,
Dekapaj, kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini
kaplayan örtü tabakasının kaldırılmasını,
Dolgu (ramble), yeraltında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulma-
sını,
Fenni nezaretçi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getiril-
mesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu,
maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden mühendisini veya maden yüksek
mühendisini,
Freno, varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Gerilimin etkin (efikas) değeri, alternatif akımda gerilimin tepe değerinin
1,41 e bölünmesinden elde edilecek değeri,
Grizu, metanın havayla karışımını,
Hava köprüsü (krosing), bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna
karışmadan belirlenmiş doğrultuda gitmesini sağlayan geçidi,
Kademe, açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen
basamak şeklindeki çalışma yerlerini,
Karakol, vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni,
Karo, maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yerüstü tesisle-
rinin bulunduğu alanı,
Kendiliğinden emniyetli aygıt, içinde normal çalışması sırasında meydana
gelebilecek herhangi bir ark veya kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya
buharları patlatmayacağı biçimde yapılmış aygıtı,
Kişisel koruyucular, çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek
hastalıklarına tutulmalarını önlemek üzere, çalışılan yerin özelliğine ve yürür-
lükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanmak zorunda oldukları gözlük,
maske, baret, koruyucu ayakkabı, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb.
koruyucuları,
Küçük gerilim, 42 volta kadar olan gerilimleri,
Lağım, taş içerisinde sürülen galeriyi,
Maden ocağı, kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları,
bu kazılardan çıkan pasanın çıkartıldığı yatımlı ve düz galerileri, diğer yolla-
rı ve üretim yerlerini, çıkarma (ihraç), taşıma, havalandırma tesislerini,
yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit
tesisleri, (Kendine özgü havalandırma tesisi bulunan her maden ocağı bağımsız
bir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte,
aynı işverene ait olup bir elden yönetilen ve yeraltından birbirlerine bağlı
olan birden çok maden ocağı tek bir ocak kabul edilir.)
Molet, kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı,
Nefeslik, ocak havasının giriş ve çıkış yolunu,
Nezaretçi, fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya
bunları gözetim altında bulundurmak üzere yazılı olarak görevlendirilen, gerekli
deneyim ve teknik bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Paraşüt, asansörlerde çekme halatının kopması halinde kafesin düşmesini ön-
leyecek düzeni,
Potkabaç, kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan
boşluğu,
Rekup, ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galeri-
leri,
Röset, kuyu ve başaşağıların (desandr) dip ve başlarının katlardaki yatay
yollarla olan bağlantı yerlerini,
Sıkılama, lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun
gerektiği biçimde doldurulmasını,
Şev, kademe alın ve yüzlerindeki eğimi,
Şövelman, kuyu ağzındaki asansör kulesini,
Topuk, yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik için bırakılan
maden kısımlarını,
Varagel,dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan
ve karşılıklı ağırlık esasına göre,eğimli düzey üzerinde fren ve halat kulla-
nılarak yapılan taşıma yerini,
Yüksek gerilim, 1000 voltun üstündeki gerilimleri,
Bakanlık, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
Kurma izni ve işletme belgesi
Madde 3 - Bu Tüzük kapsamında olup ilk kez işletmeye açılacak veya bir
yılı aşan bir süreyle durdurulduktan sonra yeniden çalıştırılacak işyerleri
için, bölge çalışma müdürlüğüne başvurularak kurma izni ve işletme belgesi alın-
ması gerekir.
Fenni nezaretçinin denetimi
Madde 4 - Fenni nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yer-
lerini denetlemek, sonucunu, noterce onaylı fenni nezaretçi rapor defterine,
öngöreceği öneri ve önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin
yapılmamasından, öneri ve önlemlerin yerine getirilmemesinden işveren sorumlu-
dur.
İKİNCİ KISIM
Maden Ocaklarında Yeraltı İşleri
BİRİNCİ BÖLÜM
Yollar, Merdivenler ve Haritalar
Yollar
Madde 5 - Ocakların giriş ve çıkış yollarının sürekli olarak açık ve bakımlı
durumda bulundurulması, çalışanlara öğretilmesi, gerekli yerlerde yolların git-
tiği yerleri gösterir levha ve işaretlerin konulması ve bunların korunması zo-
runludur.
İki yol zorunluluğu
Madde 6 - Hazırlık devresi dışında, yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler,
en az iki ayrı yolla yerüstüne bağlanır. Bu yollar arasındaki topuk, 30 metreden
aşağı olamaz; yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulamaz.
Kuyular arasında bağlantı
Madde 7 - Bağlantı yolları birbirine yakın iki kuyudan oluşan ocaklarda,
kuyular arasında, başkaca güvenli bir yol bulunmadığı takdirde, kuyuların en de-
rin katında bağlantı kurulur.
Merdiven zorunluluğu
Madde 8 - Derinliği 50 metreden az olan kuyularda, işçilerin çıkabileceği,
sağlam ve bakımlı bir merdiven bulunması zorunludur.
Çıkarma (ihraç) kuyularının bağlanması
Madde 9 - Dik ve eğimli çıkarma kuyularının rösetleri, bir taraftan diğer
tarafa güvenle geçmeyi sağlayacak, uygun bir geçit yoluyla birbirine bağlanacak-
tır.
Kuyu merdivenleri
Madde 10 - Kuyu merdivenleri, çıkarma bölmelerinden ayrı bir bölme içinde
bulunacaktır.
Merdivenlerin nitelikleri
Madde 11 - Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30 santimetreden, eğimle-
ri 80 dereceden, dinlenme sahanlıkları arası 10 metreden çok olmayacaktır.
Merdivenlerin başları, sahanlık ve rösetlerden en az bir metre yukarıya ka-
dar yükseltilecek veya tutamaklar yapılacaktır.
Malzeme taşınması
Madde 12 - Merdivenlerden inip çıkanlar, beraberlerindeki malzemeyi, düş-
memesi için, olanak varsa, üzerlerine tespit ederler.
İmalat haritaları
Madde 13 - Maden ocaklarında, imalat haritaları her ayın sonunda işlenir;
gerekçe raporu ve imalat defteriyle birlikte teftişe yetkili memurlara gösteril-
mek üzere hazır bulundurulur.
İKİNCİ BÖLÜM
Patlayıcı Maddeler
Kullanılabilecek patlayıcı maddeler
Madde 14 - Maden ve taş ocaklarıyla tünel yapımında, ancak, Bakanlığın izin
verdiği türden patlayıcı maddeler kullanılabilir.
Grizulu, kömür tozlu ocaklarla kükürt ocaklarında kullanılacak patlayıcı
maddelerin, bu ocakların güvenliğinin gerektirdiği nitelikte olması gerekir.
Patlayıcı maddelerin teslim alınması vb. işler
Madde 15 - Patlayıcı maddelerin teslim alınması, taşınması, depolanması,
dağıtılması, geri alınması vb. işler, bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi
tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine göre
yapılır.
Ocakta kullanılacak patlayıcı maddeler, güvenlik önlemleri altında yetkili
ve sorumlu bir kimse nezaretinde, derhal, patlayıcı madde deposuna taşınır.
Patlayıcı maddelerin ateşlenmesi
Madde 16 - Patlayıcı maddeleri, bu amaçla eğitilmiş, fenni nezaretçi tara-
fından görevlendirilmiş ve en az ilkokul mezunu, yeterlik belgesine sahip ateş-
leyicilerden başkasının alması ve ateşlemesi yasaktır.
Bozuk patlayıcı maddeler
Madde 17 - Donmuş veya bozulmuş patlayıcı maddeler, yeraltına sokulmaz; yer-
altı depolarında bozulanlar derhal dışarı çıkarılır; özel ve güvenli bir yere
konur.
Bu nitelikteki patlayıcı maddeler, fenni nezaretçinin emir ve talimatı gere-
ğince, ilgili mevzuat hükümlerine göre yokedilir.
Patlayıcı madde depolarında güvenlik önlemleri
Madde 18 - Yeraltındaki patlayıcı madde depoları, bir patlama halinde, işçi-
lerin çalıştığı yerlere, yollara ve ana havalandırma yoluna zarar vermeyecek ve
işçiler için tehlike yaratmayacak uzaklıkta olacaktır.
Bu depolara, Bakanlıktan izin alınmadan 150 kilogram dinamit ve 300 adet
kapsülden fazlası konulamaz.
Patlayıcı maddeler, depolar arasında orijinal ambalajlarında taşınır ve de-
polarda orijinal ambalajlarında bulundurulur.
50 kilogramdan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik
bir, daha çok patlayıcı madde bulunan depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan
bir yolla girilecek; patlayıcı madde, deponun son kısmına konacaktır. Bir patla-
ma olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en az
üç metre derinlikte hız kesici cepler yapılacaktır.
Depo çatlak ve göçük yapmayacak, olabildigince su sızdırmayacak, alt ve üst
kattaki çalışmalara zarar vermeyecek ve çalışmalardan zarar görmeyecek bir yerde
yapılacaktır.
Deponun bulunduğu galerinin ağzından 50 metre ötesine kadar, ahır kurulması,
yanıcı ve yangına yol açabilecek maddelerin konulması yasaktır.
Yeraltı deposunda, sıcaklık, 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olma-
yacaktır.
Patlayıcı madde dağıtımı, depo çıkışındaki özel bir cepte yapılacak buralar-
da statik elektrik boşalmasına karşı gereken önlemler alınacaktır. Patlayıcı
maddeler, yapım ve ocağa geliş tarihlerine göre dağıtılacak ve kullanılacaktır.
Kapsüller ve diğer patlayıcı maddeler
Madde 19 - Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada
bulundurulamaz ve taşınamaz; ancak, ayrı bölmelerde bulundurulmak koşuluyla
ateşleyicilerin taşıdıkları sandıklarda bir arada taşınabilirler.
Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge
Madde 20 - Patlayıcı maddelerin taşınması ve depo edilmesine ilişkin esas-
lar, fenni nezaretçi tarafından hazırlanacak yönergeyle saptanır. Bu yönergenin
hazırlanmasında, ilgili mevzuat hükümleriyle birlikte, aşağıdaki hususlar gözö-
nünde tutulur:
a) Tesisler ve genel durum planları,
b) Nem, bozulma ve donmaya karşı korunma,
c) Tecrit (ayırma),
d) Havalandırma,
e) Patlama ve yangına karşı alınacak önlemler,
f) Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması.
Depoya girme yasağı
Madde 21 - Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmemiş veya izin verilme-
miş kimselerin patlayıcı madde deposuna girmesi yasaktır.
Kullanılacak patlayıcı maddenin taşınması
Madde 22 - Kullanılmak üzere dağıtılmış bulunan patlayıcı maddeler, ancak,
ateşleyiciler veya fenni nezaretçilerce görevlendirilmiş kişiler tarafından,
ateşleyici gözetiminde, özel sandıklar içinde taşınır. Sandıklar tahtadan veya
bu işe elverişli yalıtkan malzemeden yapılmış olacak; özel kilit düzeni buluna-
caktır. Bunların içine başka bir madde konulamaz.
Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur.
Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli önlem-
ler alınır.
Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı, 10 kilogramı geçemez.
Patlayıcı maddelerin elektrik lokomotifleri (trolley) ile taşınmaları, fenni
nezaretçi tarafından hazırlanıp Bakanlıkça onaylanan yönerge esaslarına göre
yapılır.
Patlayıcı madde kayıt defteri
Madde 23 - Patlayıcı madde depolarında, bir patlayıcı madde kayıt defteri
tutulur. Deftere, patlayıcı maddelerin teslim alınma, dağıtılma ve geri alınma-
larına ilişkin bilgilerle birlikte bu işlerle ilgili, sorumlu ve yetkili kimse-
lerin adı ve sicil numaraları yazılır.
Kayıt defterinin hesap dengesi her gün yapılır ve stoklarla karşılaştırıl-
dıktan sonra, depo sorumlusu, teslim eden ve teslim alan tarafından imzalanır.
Patlayıcı maddelerin korunması
Madde 24 - Patlayıcı maddeler, depolanma ve kullanma yerinden başka yere
götürülemez.
Ateşleyiciler, patlayıcı madde sandıklarını, nezaretçinin de uygun göreceği
güvenilir bir işçiye teslim eder veya ocak içinde bu iş için özel olarak hazır-
lanmış ceplerdeki kilitli sandık veya dolaplara koyarlar.
Patlayıcı maddenin kaybı veya çalınması fenni nezaretçi ve daimi nezaretçiye
derhal haber verilecek; sorumlular hakkında gerekli işlem yapılacaktır.
Tüketim defteri
Madde 25 - Ateşleyiciler, bir tüketim defteri tutmak ve her ateşlemeden
sonra kullandıkları patlayıcı maddeleri bu deftere yazmak zorundadırlar.
Her vardiya sonunda, ateşleyiciler tarafından bu defterin dengesi sağlanır
ve ateşleyiciyle lağım atılan yerdeki usta tarafından imzalanır.
Doldurma ve sıkılama
Madde 26 - Patlayıcı madde, lağım deliği iyice temizlendikten, gerekli
hallerde yastık maddesi yerleştirildikten sonra doldurulur ve sıkılandıktan
sonra ateşlenir.
Sıkılama maddesinin boyu 40 santimetreye kadar olan kartuşlar için, 35 san-
timetredir. Fazla her kartuş için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi
eklenir.
Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk,
sıkılama maddesiyle doldurulur.
Nezaretçiler, sıkılama madde ve gereçlerini ateşleme yerinin yakınında bu-
lunduracaklardır.
Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun
gözetim ve sorumluluğu altında bu konuda deneyimli usta tarafından yapılır.
Kartuşlar, lağım deliklerine, şekillerinin bozulmamasına özen gösterilerek
zorlanmadan sokulur. Sıkılama, iletken olmayan özel çubuklarla yapılır.
Fitiller, kapsüller, özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır. Kapsüller, kartuş-
lara, ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri, ancak, ateş-
lenecekleri zaman doldurulur.
Kapsül telinin temizlenmesi, bağlanması, ateşlenmesi
Madde 27 - Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşle-
me tellerine bağlanması ve ateşlenmesi işini bizzat ateşleyici yapar.
Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terkeder.
Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi, seri halinde, elektrikle yapı-
lır.
Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi
olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz.
Elektrikli kapsülle ateşleme
Madde 28 - Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine
teknik amonyum nitratın doldurulmasında kullanılan pinomatik ve mekanik araçlar
uygun biçimde topraklanır.
Ateşlemede güvenlik önlemleri
Madde 29 - Ateşleyici, ateşleme tellerini manyetoya bağlamadan, fitil kulla-
nılmasına izin verilen ocaklarda bunları ateşlemeden önce, lağım atılacak yere
gelen bütün yol ağızlarına nöbetçi konulup konulmadığını, işçilerin geçişlerine
kapatılıp kapatılmadığını denetler.
Bu işte görevlendirilecek yeteri sayıda işçi bulunamazsa, yol ağızları, uy-
gun bir şekilde kapatılacaktır.
Ateşleyici, ateşlemeyi, o civarda bulunanların savrulacak parçalardan koru-
nacak biçimde sığındıklarından emin olduktan, "lağım var" diye 3 kez bağırıp
nöbetçilerden de aynı cevabı aldıktan sonra yapacaktır.
Yol ağızlarına konacak nöbetçiler ve engeller, ateşleyici izin vermedikçe
kaldırılmayacak ve gidiş ve gelişe izin verilmeyecektir.
Karşılıklı çalışılan baca ve tüneller
Madde 30 - Karşılıklı çalışılarak birbirine yaklaşan baca ve tünellerin
delinmesinde, tehlike sınırına girildiği zaman, daimi nezaretçi, delinme işinin
sona ermesine kadar, karşı baca ve tünelde çalışmayı durdurur; güvenlik önlemle-
rini alır; yeniden çalışmaya başlanıncaya kadar girilmesine olanak vermeyecek
biçimde kapatır. Baca ve tünel, delinme tamamlanıncaya kadar havalandırılır.
Sığınaklar ve korunma tesisleri
Madde 31 - Atılan lağımla savrulacak parçalara karşı korunmaya elverişli
bulunmayan yerlerde, uygun sığınaklar ve korunma tesisleri yapılır.
Patlamamış patlayıcı maddeler
Madde 32 - Lağım deliğinde patlamamış patlayıcı maddenin kaldığı veya bundan
kuşkulanıldığı takdirde, elektrikle ateşlemede en az 5 dakika, fitil vb, ile
ateşlemede en az bir saat geçmeden ateşleme alanına kimse giremez.
Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir nezaretçinin sorumluluğu altında,
olanak varsa, o lağımı delen usta tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az
30 santimetre yakınında,ona paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşle-
nir.
Delinme, doldurulma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında, çalışma
alanında, görevlilerden başkasının bulunması yasaktır.
Patlamamış kartuş ve kapsüller bulunması olasılığına karşı, pasalar elle
kaldırılır ve kartuş ve kapsüller aranır; bulunamadığı takdirde, bu pasanın dol-
durulduğu araba, katarlara bağlanmaz.
Bu arabaların üzerine tehlike işareti konur; güvenlik önlemleri altında, tek
olarak ocak dışına çıkarılır; dikkatle boşaltılır ve bulunacak patlayıcı madde-
ler, ambara teslim edilir.
Ateşleyici, lağım deliğinde kalan patlamamış patlayıcı maddeleri zararsız
hale sokamazsa, bacadaki çalışmayı durdurur; kendisinden sonraki vardiya ateşle-
yicisine durumu bildirerek bacayı teslim eder ve nezaretçiye gerekli bilgileri
bizzat verir.
Lağım atılan yere girilmesi
Madde 33 - Lağım atıldıktan sonra duman ve gazlar iyice temizlenmedikçe ve
ateşleyiciyle yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalma-
dığı bildirilmedikçe, bu yere hiç kimsenin girmesine izin verilmez.
Eski delikler
Madde 34 - Geri tepmeyle boşalmış veya patlamaya rağmen kalmış lağım delik-
lerini, kısmen veya tamamen kazımak, oyarak temizlemek veya daha fazla derinleş-
tirmek yahut yakınlarında bu deliklere rastlayacak biçimde yeni delikler açmak
yasaktır.
Elektrikli ateşleme araçları
Madde 35 - Elektrikli ateşleme araçları, en az ayda bir kez muayene edilir
ve güvenle işler durumda tutulur.
Bu araçlar, yalnız, ateşleyiciler tarafından kullanılır ve kapsül telleri,
ancak, atım yapılacağı zaman ateşleme kablosuna bağlanır.
Doldurulacak lağım sayısı, aracın patlatabileceği kapsül sayısının yarısını
geçemez.
Grizulu ve kömür tozlu ocaklarda grizuya karşı güvenlikli elektrikli ateş-
leme aracı kullanılacaktır.
Ateşleme kabloları
Madde 36 - Ateşleme kablosu olarak, yalnız, izole edilmiş elektrik iletken-
leri kullanılır. Çıplak teller, ancak, alından itibaren 50 metreye kadar ve izo-
latörler üzerine çekilmiş olmak koşuluyla kullanılabilir.
Rutubetsiz yerlerde, izolatör yerine, kuru ağaç veya başka bir yalıtkan ta-
koz kullanılabilir.
Ateşleme kablolarının diğer elektrik iletkenleriyle temasını önleyici önlem-
ler alınır.
Ateşleme bağlantıları
Madde 37 - Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir. İletkenle-
rin kısa devre yapıp yapmadıkları özel ölçme aygıtlarıyla denetlenir; bunun man-
yeto ve pille yapılması yasaktır.
Ani gaz çıkan bacalarda, özel önlemler alınmakla birlikte, lağımlar, seri
olarak bağlanır.
İletkenler güvenliği sağlayacak uzunlukta olmalı ve ateşleme aracına, ateş-
leme yapılacağı zaman bağlanmalıdır.
Gecikmeli kapsüller
Madde 38 - Gecikmeli kapsüllerin kullanılmasına ilişkin esaslar aşağıda
gösterilmiştir:
a) Kapsüller, bu konuda eğitilmiş ve sınavda başarı göstermiş ateşleyiciler
tarafından kullanılır;
b) Ateşleyici, adi kapsülle gecikmeli kapsülü bir arada taşıyamaz ve birlik-
te kullanamaz;
c) Gecikmeli kapsüller, kömür ocaklarında, ancak, taş içerisinde yapılan
ateşlemelerde kullanılabilir;
d) Kömür ocaklarında ani grizu çıkmasından kuşkulanılıyorsa veya lağımlar
kömür damarına yaklaşıyorsa, gecikmeli kapsül yerine emniyetli kapsül kullanı-
lır;
e) Yeraltı ocaklarında kullanılmasına izin verilen her türlü patlayıcı mad-
de, gecikmeli kapsüllerle de kullanılabilir;
f) Bina ve tesislere yakın açık işletmelerde, büyük atımlar, kademeli ateş-
leme sağlayan yöntemlerle yapılacak; atımlarda gecikmeli kapsül kullanılacaktır;
g) Kartuş içerisine sokulan kapsül, kendi teliyle ilmik atılmak suretiyle
kartuşa sıkıca bağlanacaktır;
Kullanılabilecek kapsüller
Madde 39 - a) Kömür ocaklarında, lağımlar, yalnızca, elektrikli kapsülle
ateşlenebilir.
b) Kömür ve kükürt ocaklarında, alüminyum kovanlı kullanılamaz.
c) Birlikte kullanılacak elektrikli kapsüller aynı dirençte olacak, buna
olanak yoksa, dirençler arasındaki fark, +,- 0,25 Ohmu geçmeyecektir.
Patlayıcı madde kullanma yasağı
Madde 40 - a) Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde
% 1 veya daha çok metan bulunan kısımlarda,
b) Grizu bulunması muhtemel ve grizu kontrolu yapılamayan eski ve yeni ima-
lat boşlukları ve çatlakları olan yerlerde,
c) Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında,
d) Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında,
patlayıcı madde kullanılması yasaktır.
Grizu ölçümü
Madde 41 - Ateşleyici, grizulu ocaklarda, lağım deliklerini doldurmadan ön-
ce, 25 metre yarı çapındaki bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşluklar,
çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçmesi yapar.
Bu ölçmede, % 1 metan tespit edillirse, lağımlar doldurulamaz.
Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce, ölçmeyi
tekrarlar. Metan oranı % 1 in altındaysa, lağımları ateşler, üstündeyse, % 1 in
altına düşünceye kadar ateşlemez. Kömür tozu bulunan, kömür tozu bulunmamakla
birlikte tehlikeli kömür tozu oluşabilecek kömür damarlarının bulunduğu ocaklar
da, ateşlenecek yerlerde, lağım delikleri doldurulmadan önce taş tozu serpmek,
sulamak gibi koruyucu önlemler alınır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Tahkimat ve Dolgu
Tahkimat zorunluluğu
Madde 42 - Bütün yeraltı işlerinde, taş, toprak, kömür, cevher vb. maddele-
rin kayma ve düşmelerini önlemek üzere, uygun ve yeterli tahkimat yapılır.
Bu sırada, yıkılma ve düşme tehlikesi bulunan askıdaki bütün maddeler düşü-
rülür veya tahkimatla düşmeleri önlenir. Tavanlarda ve yanlarda boşluklar var-
sa, bunlar sıkıca doldurulur ve sıkıştırılır.
Tahkimatın onarımı, değiştirilmesi, ileri alınması ve sökülmesi sırasında,
parça düşmelerini önleyecek özel önlemler alınır.
Bu tahkimat, fenni nezaretçilerin, işin özelliğine göre belirleyeceği teknik
esasları kapsayan yönergeye uygun olarak yapılacaktır.
Tahkimatın sökülmesi
Madde 43 - Tahkimatın sökülmesi, güvenlik kurallarına uygun yöntemlerle,
uygun araç ve gereç kullanılarak, nezaretçinin görevlendirdiği bir ustanın so-
rumluluğu altında, güvenli bir uzaklıkta ve yerde yapılır.
Tahkimat malzemesi bulundurma zorunluluğu
Madde 44 - İşveren, tahkimat için yeterli ve uygun malzemeyi sağlamaktan,
daimi nezaretçi, bu malzemeyi işyerlerinde gerektiğinde kolaylıkla yararlanıla-
bilecek biçimde sürekli olarak hazır bulundurmaktan sorumludurlar.
Tahkimatın denetimi
Madde 45 - Nezaretçiler, çalışılan yerin güvenilir şekilde tahkimini, gere-
ğinde derhal onarımını, değiştirilmesini veya takviyesini sağlayacak önlemleri
alırlar.
Nezaretçiler ve ilgili işçiler, sık sık ve özellikle uzunca bir duraklamadan
sonraki işe başlamalarda, çalışılan yerin tavanını ve tahkimatını muayane eder-
ler.
Eğimli damarlardaki tahkimat
Madde 46 - Eğimli damarlarda, bağlar, orta direklar ve domuz damları, dama-
rın eğimine göre tabakaların muhtemel kayma vb. hareketlerini önleyecek etkili
önlemler alınarak ve en yüksek mukavemeti sağlayacak biçimde yapılır.
Geçici tahkimatın sökülmesi
Madde 47 - Kalın ve çok eğimli damarlarda, kazı sırasında açılan boşluğa ya-
pılan geçici özel tahkimat, ancak, kazının bitiminden ve yönergeye uygun, alına
yakın, asıl tahkimat yapıldıktan sonra sökülür.
Yönergenin bulunacağı yerler
Madde 48 - Her ocakta bu Tüzüğün 42 nci maddesine göre hazırlanacak yönerge,
mühendis ve nezaretçilerin rapor defterinde bulundurulur.
Dolgu işlemi
Madde 49 - Dolgu işlerinin her aşaması, fenni nezaretçi veya daimi nezaretçi
tarafından düzenlenir ve yönetilir.
Tam ve kısmi dolgu duvarları, tavana iyice sıkıştırılır.
Kısmi dolgu duvarları uygun aralıklarda, iş güvenliği gereklerine ve tekno-
lojiye uygun olarak yapılır. Bir daha kullanılmayacak olan yollar, terk edilme-
den önce, gerektiğinde, sıkıca doldurulur.
Dolgu zorunluluğu
Madde 50 - Ocak grizulu veya damar kendi kendine yanmaya elverişli ise dol-
gulu ayaklarda, ayak arkaları ve başka nedenlerle meydana gelen boşluklar, sıkı-
ca doldurulur ve diğer güvenlik önlemleri alınır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Taşıma
Yolların nitelikleri
Madde 51 - Taşıt yolları yeterli boyutlarda, uygun eğimde, düzgün kesitli ve
olanakların elverdiği ölçüde düz doğrultulu yapılır.
Mekanik manevra ve özel taşıma düzeni dışında, demiryollarında, eğim, % 05`i
geçemez.
Demiryollarının nitelikleri
Madde 52 - Demiryolları, kullanılan taşıt araçlarına uygun kesitte seçilmiş
ve tekniğine göre döşenmiş olacaktır.
Taşımadan sorumlu nezaretçi
Madde 53 - Fenni nezaretçi, ocağın tüm taşıma tesislerinden, bunların iyi
çalışmasından ve bu işle görevli işçilerin çalışmalarından sorumlu olmak üzere
nezaretçilerden birini görevlendirir.
Yönerge
Madde 54 - Fenni nezaretçi, ocaklarda kullanılacak mekanik taşıt sistemine,
sistemin çalışmasına, özel işaretleşme kurallarına, arabaların yönetimine ve
durdurulmasına, arabalara binmesine izin verilen kancacıların uymak zorunda ol-
dukları kurallara, yoldan çıkan ve devrilen arabaların yola konulmasında uygula-
nacak esaslara, asılacak uyarı levhalarına ilişkin hükümleri kapsayacak bir
yönerge hazırlar.
Yönerge ve yönergenin öngördüğü uyarı levhaları, uygun yerlere asılır ve tüm
ocak personeline öğretilir.
Yollardaki aralıklar
Madde 55 - Arabaların kancalandığı veya, kancalarının çözüldüğü yerlerle
doldurma ve boşaltma merkezlerinde, araçlarla galeri yan duvarları arasında, bir
yolda birden çok demiryolu varsa, araçlar arasında, en az 60 santimetrelik ser-
best bir aralık bulunması zorunludur. Araçlarla galeri yan duvarları arasındaki
60 santimetrelik aralığın, galeri tabanından itibaren, 180 santimetre yüksekliğe
kadar, azalmadan devam etmesi gerekir.
Yaya yolları ve cepler
Madde 56 - Taşıma elle, hayvanla veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde,
galeri tabanından 180 santimetre yüksekliğe kadar, araçlarla galeri yan duvarla-
rından birisi arasında, en az 60 santimetrelik yaya yolu bırakılır.
Saniyede 1,5 metreyi geçmeyen hızla taşıma yapılan yollarda, bu hüküm uygu-
lanmaz. Ancak, bu gibi yollarda tehlikesiz dolaşmak, arabaların yanından güvenli
bir şekilde geçmek olanağı sağlanmalıdır.
Yaya yolu bırakılmasına olanak yoksa ve taşıma sırasında işçilerin geliş ve
gidişine veya çalışmasına izin verilmişse, yolların yan duvarlarında, 50 metre
aralarla, en az iki kişinin sığınabileceği cepler yapılır. Taşımanın bantlarla
yapıldığı yollar, bu hükmün dışındadır.
Ceplerin yeterli boyutlarda olması, kireçle badana edilmesi veya başka bir
biçimde kolayca görülür bir hale getirilmesi, içlerinin boş ve temiz tutulması
gerekir.
Badanalama ve aydınlatma
Madde 57 - Önemli taşıma işleri yapılan yollar, garajlar, rösetler, makaslar
ve yol kavşakları, arabaların kancalandığı veya kancaların çözüldüğü yerler, ki-
reçle badanalanır ve yeterli düzeyde aydınlatılır.
Taşıma yolları temiz tutulur, yol üzerinde kömür, taş veya cevher parçaları
ve gidiş gelişi zorlaştırıcı engeller bulunmamasına özen gösterilir.
Araçlara binme yasağı
Madde 58 - Fenni nezaretçinin belirleyeceği özel durumlar dışında, dolu ve
boş arabalara, bunlara bağlı araçlara ve bağlama yerlerine (koşumlara), tampon-
ların üstüne, hiç kimse binemez.
Araçların kancalandığı yerler ve alınacak önlemler
Madde 59 - Arabaların kancalandığı veya kancalarının çözüldüğü yollar,
olabildiğince, eğimsiz olacaktır.
Arabaların kancalanması, hareketlerinin düzenlenmesi, kancaların çözülmesi
ve istenildiğinde durdurulması için, gerekiyorsa, işveren tarafından, köstekler,
durdurucular, kaydırıcılar (kızaklar) ve bu işe elverişli benzeri araç ve gereç-
ler sağlanır.
Taşıma yollarında arabaların ve özellikle katarların yoldan kaçmalarını ön-
lemek, işçilerin araba kaçmalarından doğacak tehlikelerden korunmalarını sağla-
mak üzere, gerekli güvenlik önlemleri alınır.
İşaret lambaları
Madde 60 - Sürekli aydınlatılmayan yollarda, arabacılar ve seyisler, lamba-
larını, önden görülecek biçimde kendi üzerlerinde taşırlar veya katara tesbit
ederler.
Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, hayvanla yapılan taşımalar dahil ka-
tarların son arabalarında, kolay görülür, kırmızı bir işaret lambası bulunduru-
lacaktır.
Kancalama
Madde 61 - Yükleme yerleri, akrosajlar ve manevra yerleri dışında, katar ha-
lindeki arabaların kancalanması zorunludur. 1,5 ton ve daha çok yük taşıyan va-
gonlarda kancalama, tampona mekanik bir düzenle kenetlenecek biçimde olacaktır.
Arabaların birbirlerine kancalanmasının ve çözülmesinin güvenle yapılabilme-
si için bütün güvenlik önlemleri alınacaktır.
Katar hareket halindeyken arabaların kancalanması ve kancalarının çözülmesi
yasaktır.
Yoldan çıkan arabalar
Madde 62 - Hayvanlarla yapılan taşımalarda koşumlar çözülmeden, mekanik
araçlarla yapılan taşımalarda katar tamamen durdurulup kanca çözülmeden, vinç ve
varagellerde vinç ve frenolar durdurulmadan, halatlarla yapılan geçici taşıma-
larda ise, halatların hareketleri durmadan yoldan çıkan arabalar yola konulamaz-
lar.
Tamponlar ve tutamaklar
Madde 63 - Arabalarda en az 10 santimetrelik tamponlar, bunların elle sü-
rülmesi gerekenlerinde tutamaklar bulunacaktır.
Toplu araba sürme yasağı
Madde 64 - Elle sürülen arabalar arasındaki uzaklık, en az 15 metre olacak-
tır. Elle yapılan manevralar, bu hükmün dışındadır.
Kömür ve kükürt ocaklarında kullanılacak lokomotifler
Madde 65 - Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle
çalışan araçların kullanılması yasaktır.
Arızalı lokomotifler
Madde 66 - Arızalı lokomotif çalıştırılamaz. Çalışmasında, motorunun sesinde
anormallik bulunan, fazla duman çıkaran, kıvılcım sıçratan lokomotifler derhal
bakıma alınır.
Lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanıl-
ması zorunludur..
Yağ artıkları ve yağlı üstüpüler
Madde 67 - Mekanik taşıyıcı kullanılan ocaklarda, yağ artıkları ve yağlı üs-
tüpüler, kapalı kaplarda bulundurulur ve her vardiya sonunda ocak dışına çıkar-
tılır.
Yangın söndürme aygıtları
Madde 68 - Lokomotif istasyonları ve garajlarında, yeteri kadar yangın sön-
dürme aygıtı ve düzeni bulundurulur; bunlar 6 ayda en az bir kez muayene edilir
ve muayene tarihleri üzerlerine yazılır.
Lokomotiflerin bakımı
Madde 69 - Lokomotiflerin günlük veya devri bakım ve muayeneleri, yönergesi-
ne göre ve yetkili kimseler tarafından yapılır.
Süzgeç plakalarının (egzoz antigrizu düzeni) bakımına dikkat edilecek; sık
sık temizlenecek ve gerektiğinde değiştirilecektir.
Muayene sonuçlarıyla işlemelerindeki arızalar ve düzensizlikler özel bakım
defterine yazılacak; bakım işlerinden sorumlu kişilerce imzalanacaktır.
Bakım yönergesi
Madde 70- Fenni nezaretçi, lokomotiflerin günlük ve devri bakım ve muayene-
leriyle, yakıtların ocak içerisinde taşınmasında ve varillerin doldurulup boşal-
tılmasında alınacak önlemlere ilişkin bir yönerge hazırlar.
Akaryakıt maddeleri
Madde 71 - Akaryakıt maddeleri, ocağa, kapalı, sızdırmaz madeni variller
içinde veya sarnıçlı vagonlarla sokulur ve boşaltılan kaplar, derhal ocaktan dı-
şarı çıkartılır.
Akaryakıtın sızdırmaz, kapalı madeni varillerden veya sarnıçlı vagonlardan
depoya veya lokomotife aktarılması, ancak, doldurma istasyonunda ve bir tulum-
bayla yapılır.
Doldurma istasyonları ve garajlar
Madde 72 - Doldurma istasyonu ve lokomotif garajı, taşıma yollarından ayrı
olarak ve yanmaz maddelerden yapılır. İstasyonlar, yeterli biçimde aydınlatılır
ve havalandırılır. Buraların mum, petrol ve karpit lambası gibi açık alevli ışık
kaynaklarıyla aydınlatılması yasaktır.
Doldurma istasyonlarının hava dönüş yolu
Madde 73 - Doldurma istasyonlarının hava dönüş yolu, yangında, zararlı gaz-
ların doğrudan ana hava dönüş yoluna gidebileceği biçimde düzenlenir.
Basınçlı hava lokomotiflerinde günlük muayene
Madde 74 - Basınçlı hava lokomotifleri, her gün, sefere çıkmadan, sürücü
tarafından muayene edilir.
İşletme basıncının muayenesi
Madde 75 - Basınçlı hava lokomotiflerinin hava depoları, bir yetkili tara-
fından, haftada en az bir kez, işletme basıncının 1,5 katı basınç altında muaye-
ne edilir.
Lokomotifin manometresi daima işler durumda bulundurulur.
Silindirler ve ilk hareket ısıtıcıları
Madde 76 - Silindirler ve ilk hareket ısıtıcıları, önemli onarımlardan sonra
ve herhalde, 4 yılda bir, tamamen sökülerek içten ve dıştan temizlenir. Uygun
sıcaklıktaki yağla yıkanır ve basınç deneyine tabi tutulur. Bu muayene ve deney
sonuçlarıyla 75 inci maddede belirtilen deney sonuçları, bakım defterine yazı-
lır; defter yetkililerce denetlenir.
Doldurma odaları ve istasyonları
Madde 77 - Akümülatörlü lokomotiflerin akümülatörlerinin ocak içerisinde
doldurulmaları ve değiştirilmeleri aşağıda belirtilen koşullarda ve doldurma is-
tasyonlarında yapılır:
a) Doldurma odaları ve istasyonları, amaca uygun biçimde donatılmış olacak-
tır;
b) Buralar, iyice havalandırılacak ve çıkan hava doğrudan ana hava dönüş yo-
luna verilmiş olacaktır;
c) Oda ve istasyonlar, yanmaz malzemeden yapılacaktır;
d) Elektrolitle yapmalara karşı koruma önlemleri alınacaktır;
e) Elektrik tesisatı bu gibi yerler için kabul edilir tipten olacak; aydın-
latma armatörlerinin bakımı düzenli olarak yapılacaktır.
Elektrikli lokomotiflerin kullanılması
Madde 78 - Elektrikli lokomotiflerle taşıma, Bakanlığın iznine bağlıdır.
Grizu ve kömür tozu tehlikesi olan ocaklarda kullanılacak elektrikli lokomo-
tiflerin Bakanlığın kabul ettiği tipten olması gereklidir.
Trolley telleriyle demiryolları arasındaki uzaklık
Madde 79 - Galeri tavanları, trolley telleriyle demiryolları arasındaki
uzaklığın, Bakanlıkça yürürlüğe konulacak yönetmelikte öngörülenin % 10 undan
aşağı düşmesine engel olacak biçimde tahkim edilir.
Elektrikli lokomotiflerin kullanılma koşulları
Madde 80 - Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek mik-
tarda kömür tozu bulunan veya metan oranı % 03 ü geçen kömür ocaklarıyla kükürt
tozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılamaz. Bunlar
dışındaki ocaklarda elektrikli lokomotifler;
a) Demiryolları ve trolley telleri arasındaki uzaklığın yönetmeliğine uygun
bulunması,
b) Manevra yerleri, katarların karşılaştığı yerler ve makaslarda trolley
tellerinin akım taşıyıp taşımadığının iyice görülür ışık sistemli işaretlerle
belirtilmiş,
olması koşuluyla kullanılır.
Halatlı taşımada işaretleşme düzeni
Madde 81 - Halatlarla ve sabit makinalarla yapılan taşımalarda, makiniste
gerekli işareti vermek için, yol boyunca, uygun noktalarda, yeterli işaretleşme
düzeni bulundurulur.
Koruyucu zorunluluğu
Madde 82 - Halatın yönünü değiştirmekte kullanılan her boyuttaki makaralar
ve dönen diğer kısımlar, koruyucular içine alınır.
Halatlı taşımada kancalama ve kanca çözme
Madde 83 - Halatla yapılan taşımalarda, hareket halindeyken, arabaları kan-
calamak ve kancalarını çözmek yasaktır.
Çancı ve vinççiler
Madde 84 - Çan ve vinç kullanacak kişilerin sağlıklı ve deneyimli olmaları,
fenni nezaretçi tarafından bunları kullanabileceklerine ilişkin olarak düzenlen-
miş bir belgeye sahip bulunmaları zorunludur.
Freno ve vinçlerin tesbiti
Madde 85 - Freno ve vinçler, çalıştıkları yerlere sağlamca tespit olunur.
Varagel diplerinde boş araba beklenirken, halatın boşta kalan kancası, sağ-
lamca tespit edilmiş bir halkaya takılır.
Frenoların yapılışına ilişkin esaslar
Madde 86 - Frenolarda, yatak, yuva, küçük makaralar ve dönen kısımlar, yan-
maz malzemeden yapılmış ve yerlerine iyice tespit edilmiş olacaktır.
Frenocuların duracağı yer
Madde 87 - Frenocular, frenoyu freno halatı doğrultusunda olmayan bir cepte
durarak kullanırlar.
Araba taşıyıcısı
Madde 88 - Fenni nezaretçi, araba taşıyıcısı (şaryoportör) kullanılan yer-
lerde, bunların kullanılmasına ait esasları kapsayan bir yönerge hazırlar ve il-
gililerin bu yönerge hükümlerine göre hareket etmelerini sağlar.
Durdurucu düzen
Madde 89 - Bütün varagel ve vinç başlarında ve ara katlarda, arabaların kaç-
masına engel olacak karakol veya durdurucu bir düzen kurulur.
Vinç ve varagellerde işaretleşme düzeni
Madde 90 - Vinç ve varagellerin dip ve başlarıyla ara katlar arasında yöner-
geye uygun işaretler vermeye yarayacak özel bir işaretleşme düzeni bulundurulur.
Duraklamalar ve yoldan çıkmalar
Madde 91 - Duraklamalarda ve her vardiya sonunda, makinist makinayı veya
vinci çalıştıran hareket ettirici kuvveti keser ve frenin iyice sıkılmış olup
olmadığını muayene eder.
Yoldan çıkmış veya zorunlu bir nedenle varagel ve vinç içinde durmuş bir
arabanın kendi kendine hareket etmemesi için, vinççi veya saççılar gerekli ön-
lemleri alırlar.
Yoldan çıkan arabayı yola koyan ve bunun manevrasını yapan işçiler, yol üs-
tünden çekilmeden ve kendilerini tamamen güvenlik altına almadan taşımaya baş-
lanmaz.
Konveyörlerin yerleştirilmesi
Madde 92 - Konveyörler, altlarında, üstlerinde ve her iki yanlarında, uygun,
serbest bir alan kalacak ve tahkimata sürtünmeyecek taşıyıcı araçla yan duvar-
lardan biri arasında en az 60 santimetre genişlikte, her türlü engelden arınmış
bir geçit bırakılacak biçimde yerleştirilir.
Konveyörlerin gerekli Kısımlarının tesbit ve tahkimi, ayak tahkimatından ta-
mamen ayrı olarak yapılır.
Yanabilir konveyörlere karşı önlemler
Madde 93 - Yanabilir konveyörlerin bulunduğu yol boyunca ve bu taşıyıcıla-
rın motorlarının bulunduğu yerlerde, yeteri kadar yangın söndürme araç, gereç
ve malzemesi bulundurulur.
Konveyörlerin işaretleşme düzeni
Madde 94 - Konveyörler, makiniste işaret vermek üzere, işaretleşme araçla-
rıyla veya konveyörlere her hangi bir noktada durdurabilecek bir düzenle donatı-
lır.
Bu araçlar çalışırken bir sorumlunun sürekli gözetimi altında bulundurulur.
Konveyörlerde güvenlik önlemleri
Madde 95 - Konveyörlerin tehlikeli kısımları, özellikle baş ve kuyruk tam-
burları, uygun ve güvenlikli bir koruyucu altında bulundurulur.
Hazırlık bacaları dışındaki konveyörlerin alt ve üstünden geçilmesi zorunlu
olan yerlerde, özel güvenlik önlemleri alınır.
Konveyör üzerindeki kırıcılar, güvenlik yönünden, koruyucularla donatılır.
Bu kısımların tehlikesiz bir biçimde temizlenmeleri sağlanır ve temizlik,
olanak varsa, otomatik olarak yapılır.
Bantlar hareketteyken bu gibi kısımların el veya el araçlarıyla temizlenme-
leri yasaktır.
Konveyörlerin eğimi ve özel önlemler
Madde 96 - Konveyörlerin eğimi, konveyörler üzerinde taşınan madde veya mal-
zemenin kayması sonucu tehlike yaratabilecek derecedeyse, bu tehlikeyi önleyecek
özel önlemler alınır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
İşçilerin Yeraltında Taşınması
Özel taşıma galerisi
Madde 97 - Olanak varsa, işçilerin gidiş gelişleri ve taşınmaları için,
cevher ve malzeme taşıma galerilerinden başka galeriler ayrılır.
Yolların güvenliği
Madde 98 - İşçilerin taşınmasına ve gidiş gelişine ayrılan galeriler, yollar
ve geçitler, yeter genişlikte ve yükseklikte olacak; sürekli olarak denetlenecek
ve güvenli olmaları sağlanacaktır.
İşçilerin binemeyecekleri araçlar
Madde 99 - Bakanlığın izni olmadıkça, işçilerin maden ve malzeme taşınan
araçlarla taşınmaları yasaktır. Bu yasak, galerilerin dip ve baş kısımlarına,
ızgara-
lara ve fenni nezaretçinin gerekli göreceği diğer yerlere yazılır. Buna aykırı
davranışlardan, ilgisine göre, makinistler, vinççiler, saççılar ve işaretçiler
sorumludurlar. İşbaşında hastalananlar, kazaya uğrayanlar, kurtarma ekipleri ve
fenni nezaretçinin bakım, muayene ve deneme işleriyle görevlendirdikleri hak-
kında bu yasak uygulanmaz.
Girilmesi yasak yerler
Madde 100 - Ocakların girilmesi yasaklanan kısımları, uyarı levhalarıyla
belirtilir.
Bu levhaların, tüm işçiler tarafından kolayca görülecek ve anlaşılacak bi-
çimde yapılmış ve yerleştirilmiş olmaları gerekir.
Düz veya az eğimli yol
Madde 101 - Eğimleri 3 dereceyi geçmeyen yollar, düz veya az eğimli yol sa-
yılır.
Yürüyerek iniş çıkışın yasak olduğu haller
Madde 102 - Freno ve vinçlerle taşıma yapılırken işçilerin yürüyerek iniş
çıkışı yasaktır.
Vinç ve varagellere girebilme
Madde 103 - Vinç ve varagellere, ancak, taşıma durdurulduğu zaman ve saççı-
nın izni alınarak girilir.
İlgililer, bu durumlarda, önceden, gerekli güvenlik önlemlerini alırlar.
Basamaklar ve merdivenler
Madde 104 - İşçilerin gidiş gelişlerine izin verilen ve eğimleri 25 - 45
derece arasında olan yollarda, tabana basamaklar yapılır veya merdivenler kuru-
lur.
Basamaklar ve merdivenler boyunca, korkuluk olarak kullanılmak üzere, uygun
malzemeden yapılmış, sağlam bir tutamak bulundurulur.
Eğim 45 dereceyi geçtiği takdirde, merdiven, ayrıca, en az 25 metrede bir
dinlenme sahanlığı yapılması zorunludur.
Eğim 70 dereceyi geçerse, dinlenme sahanlıkları arası en çok 10 metredir.
Basamak ve merdivenler, kurtarma ekiplerinin kolayca geçebilecekleri geniş-
likte olacaktır.
İşçilerin mekanik araçlarla taşınması
Madde 105 - İşçilerin mekanik araçlarla taşınması, işveren tarafından dü-
zenlenmiş ve Bakanlıkça onaylanmış yönergeye göre yapılır. Bu yönergede, işye-
rinin özelliğine göre, her vagonda ve her katarda taşınacak en çok işçi sayısı
ve katarın hızı gösterilecektir.
Mekanik taşıma donatımının denetimi
Madde 106 - İşçilerin taşınmalarında kullanılan bütün mekanik donatım, sağ-
lam yapılmış olacak; haftada en az bir kez denetlenecek; güvenli bir biçimde
bulundurulacaktır.
Katar nezaretçisi
Madde 107 - İşçi taşıyan her katar, özel olarak görevlendirilmiş bir neza-
retçinin emrine verilir, vereceği emirlere uyulur.
İşçilerin taşındığı vagonlar
Madde 108 - İşçilerin taşındığı elektrikli katarlardaki vagonların çatısı
uygun şekilde topraklanacak; üzerindeki akım taşıyan iletkenlerle teması önle-
necek; gerekli koruma düzenleri bulunacaktır.
İşçilerin arabalara toplu olarak inip bindiği istasyonlarda, iniş ve biniş
süresince, trolley hattında akım kesilir ve hattın akımsız olup olmadığını gös-
terecek özel bir ışık bulundurulur.
Her katarın önüne kuvvetli bir projektör, arkasına kırmızı bir işaret lam-
basıyla gereğinde kedi gözü konur.
İnip binme yerlerinin aydınlatılması
Madde 109 - İşçi taşınması yapıldığı sürece, taşıma araçlarına binilip ini-
len yerler iyice aydınlatılacaktır.
Yasaklar
Madde 110 - Hareket halindeki araçlara binip inmek ve içinde işçi bulunan
vagonlarla dışarıya taşacak türde malzeme taşımak yasaktır.
ALTINCI BÖLÜM
Kuyularda Taşıma
Çıkarma (ihraç) tesisleri
Madde 111 - Çıkarma tesislerinin tüm bölümleri sağlam olacak ve yeterli
dayanıklılıkta ve tehlikesiz çalışabilir durumda tutulacaktır.
Bu tesislerde meydana gelen hasar ve arızalar, derhal, nezaretçiye haber
verilecektir.
Günlük bakım
Madde 112 - Fenni nezaretçi tarafından kuyuların bakımı için görevlendiri-
len yeterlikli kimseler, makinaların dış parçalarını, kuyu kayıtlarını moletle-
ri, zincirleri, kafesleri, bağlama yerlerini (koşumlar), ocaklarda işçilerin
iniş ve çıkışında kullanılan benzeri tesis ve düzeni, günde en az bir kez mua-
yene ederek, muayene sonuçlarını, bakım defterine yazıp imzalar ve yetkililerin
denetimine hazır bulundururlar.
İşçilerin kuyulardan indirilip çıkartılmasıyla ilgili hususlar, fenni neza-
retçi tarafından yazılı olarak belirlenir ve ilgililere duyurulur.
Vagon kaçmalarının önlenmesi
Madde 113 - Vagonların kuyuya kaçmalarını önlemek için gerekli yerlere, ka-
pı, karakol veya mandallar yerleştirilir. Bunların onarım vb. nedenlerle kaldı-
rılması halinde, kuyu ağzına geçici engeller konur.
Otomatik düzenli olmayan kuyubaşı, kuyudibi ve röset kapıları, kafesin,
yerine tamamen oturmasından önce açılmalarını önleyecek bir düzenle donatılır.
Kuyuların temizliği
Madde 114 - Kuyularda, kömür, cevher, toz, buz ve su gibi maddelerin birik-
mesine meydan verilmez.
Dışardan veya yanlardan sızan suların kuyu içine akmasını önleyici önlemler
alınır.
Bağlantılar ve uzaklıklar
Madde 115 - İçinde kafes veya skip kullanılan bütün kuyularda, kayıtların
ve traverslerin bağlantıları, yeterli sağlamlıkta yapılır.
Kafesler ve kafeslerle kuyu duvarları arasındaki uzaklık, kafeslerin ser-
best ve güvenli iniş çıkışlarına izin verecek biçimde olmalıdır.
Kafeslerde güvenlik düzeni
Madde 116 - Kafes yukarı rösetteyken kafesin üstüyle moletler arasında ye-
terli bir uzaklık bulundurulur ve kafesin molete çarpmaması için, şövelmana
otomatik enerji kesici mandal, tampon vb. bir güvenlik düzeni konur. Bu güven-
lik düzeninin iyi işleyip işlemediği her gün denetlenir; bakımı yapılır; sonuç
bakım defterine yazılır.
Kafeslerin durma yerlerinin ayarlanması
Madde 117 - Kuyu dibi su havuzu yapılması gereken yerlerde, kafeslerden
aşağıda bulunanın tabanıyla havuzun üst düzeyi arasındaki uzaklık, kuyu ağzında
bulunan kafesin tavanıyla kafesin molete çarpmasını önlemek üzere şövelmana
konan mandal, durdurucu veya otomatik akım kesici arasındaki uzaklığa eşit
olmalıdır.
Havuz merdiveni
Madde 118 - Havuzlar, en yakın akrosajla veya uygun bir çıkış galerisiyle
bağlantı sağlayacak bir merdivenle donatılır.
Mandalların yerleştirilmesi
Madde 119 - Mandallar, kalkık (açık) durumlarında kafesin serbestçe hareke-
tine engel olmayacak biçimde yerleştirilir.
Kafesin hareketi sırasında mandalların kalkık kalması, inik (kapalı) olduk-
ları zaman kafeslerin üzerlerine güvenli bir biçimde oturması ve kendiliğinden
hareket etmemesi için gerekli güvenlik önlemleri alınır.
Moletler ve halat yuvaları
Madde 120 - Moletlerin çapları ve halat yuvaları, kullanılan halatın ve ha-
latı oluşturan tellerin çapları ve malzeme cinsleri gözönünde tutularak ilgili
standartlara göre belirlenecektir.
Çıkarma makinaları
Madde 121 - Çıkarma makinaları, güçleri dışında yüklenmeyecek; sağlam te-
mellere sıkıca tespit edilmiş bulunacak; insan ve malzemenin düzenli ve güvenli
indirilip çıkarılmalarını sağlayacak biçimde yapılmış olacak; daima çalışır,
sağlam ve bakımlı bir şekilde bulundurulacaktır.
Tamburu boşa alınabilen vinçler
Madde 122 - Tamburu boşa alınabilen kavramalı vinçler, frenler sıkılmadan
tamburun boşa alınması, kavrama bağlanmadan ve güvenli bir surette kilitlenme-
den frenlerin gevşetilmesi mümkün olmayacak biçimde uygun bir kilit düzeniyle
donatılır.
Fren sistemleri, enerji kesilmesinde otomatik çalışacak biçimde olacaktır.
Köpe makaraları
Madde 123 - Köpe makaraları, kullanılan halatın yapısı ve çapıyla orantılı
büyüklükte ve halatın makaradan atlaması olasılığını önleyecek biçimde olacak-
tır.
Tambur ve makaraların nitelikleri
Madde 124 - Tamburlarda ve makaralarda pik (font) mil kullanmak yasaktır.
Tambur ve makaraların kenarları, halatın kaymasını önleyecek biçimde yapıl-
mış olacaktır.
Tamburlarda halatın ucu tambur üzerine uygun bir biçimde tespit edilmiş
olacak ve kafes en alt noktadayken tambura en az 3 kez dolanmış bulunacaktır.
Çıkarma makinalarında kod göstergesi ve işaretleşme düzeni
Madde 125 - Çıkarma makinalarında uygun bir kod (seviye) göstergesiyle
otomatik olarak çalışan sesli bir işaretleşme düzeni bulunacaktır.
Tambur üzerine ve köpe makaralarında halat üzerine, kuyu içindeki önemli
noktaları gösterir işaretler konur.
Halatın her ayarlanmasında, kod göstergesi ve işaretleşme düzeni muayene
edilir ve ayarlanır.
Hız göstergeleri
Madde 126 - Ana çıkarma kuyularında, işçilerin iniş çıkışlarına yarayan
tesisler, otomatik hız göstergeleriyle donatılır.
Tambur milleri üzerindeki fren düzeni
Madde 127 - Vinçlerin tambur milleri (şaftları) üzerindeki fren düzeni;
a) Çift kafesle çalışıldığında, iniş ve çıkış yönünde,
b) Tek kafesle çalışıldığında yalnız iniş yönünde,
Dinamik ve statik toplam yükün en fazla olduğu durumda, kafesi, derhal dur-
durabilecek nitelikte olmalıdır.
Vinçler, güç sistemindeki aksamalarda, frenlerin otomatik olarak harekete
geçmelerini sağlayacak bir sistemle donatılacaktır.
Otomatik hız ayarlayıcı ve molet koruma düzeni
Madde 128 - İnsan taşınmasında kullanılan ve hızı saniyede 6 metreden çok
olan çıkarma makinaları, otomatik hız ayarlayıcı ve otomatik molet koruma düze-
niyle donatılır.
Hız ayarlayıcı ve koruma düzeninin bağlanması
Madde 129 - Çıkarma makinalarına sabit olarak bağlanmış olmayan otomatik
hız ayarlayıcı ve molet koruma düzeninin, her iniş çıkışta ya otomatik olarak
ya da makinist tarafından makinaya bağlanmaları sağlanır. Çancının kolay göre-
bileceği bir yere bu bağlantının yapıldığını gösterecek bir otomatik gösterge
konur.
Gösterge, otomatik hız ayarlayıcının ve molet koruma düzeninin makinaya iyi
bağlandığını göstermedikçe, kimsenin kafese girmesine izin verilmez.
Duraklamalardan sonra insan taşınması
Madde 130 - 4 saatten çok süren duraklamalardan sonra, insan taşınmasına,
ancak,taşıma yapılan noktalar arasında iniş çıkış denemeleri yapılıp arıza ol-
madığı belirlendikten sonra izin verilebilir.Yapılan deneme ve sonucu bir rapor
defterine yazılır.
Kafeslerin nitelikleri
Madde 131 - Kafes tavanları kalınlığı 5 milimetreden az olmayan saçlarla
kaplanır. Kafesin her katında işçilerin tutunabilmeleri için tutamaklar bulu-
nur.
İşçi taşınması süresince kafesin kapıları, kafesin dışına hiç bir şey taş-
mayacak, dışarıya açılmayacak ve çarpmaların etkisiyle veya kendiliğinden açıl-
mayacak biçimde düzenlenir ve kapalı tutulur.
Araba taşımalarında, kafes, arabaların dışarıya kaymasını önleyecek mandal
vb. yeterli bir düzenle donatılır.
Taşınabilecek işçi sayısı
Madde 132 - Her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek işçi sayısı,
teknik esas ve gereklere uygun olarak, fenni nezaretçi tarafından tespit edilir
ve kuyubaşlarıyla rösetlere asılır.
Paraşüt düzeni
Madde 133 - Halatların veya bağlama düzeninin kopması, kayması vb. durum-
larda, kafeslerde ani düşmeleri önlemek üzere, bir paraşüt düzeninin bulunması
zorunludur. Bunların yapım, tesis, bakım, deneme ve denetim kuralları Bakanlık-
ça belirlenir. Halat kayıtlı kuyular bu madde kapsamı dışındadır.
Güvenlik katsayısı
Madde 134 - Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların (koşum
düzeni) maruz kalabilecekleri dinamik çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış
olmak koşuluyla, yapımda uygulanacak güvenlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en
çok statik yüke nazaran en az 12 olacaktır. Güvenlik zincirleri kullanılması
gerektiğinde, zincirler, merkez askı çubuğunun kopması olasılığına karşı, kafe-
sin maruz kalacağı çarpmanın olabildiğince hafif olmasını sağlayabilecek boyda
olacaktır.
Halatların ve karşı ağırlıkla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların güven-
liğini sağlayacak gerekli önlemler, ayrıca alınacaktır.
Koşum düzeninin muayenesi
Madde 135 - Taşıyıcı halatla kafes arasındaki koşum düzeni, altı ayda en
az bir kez, zincirler, ayırma kancaları ve diğer parçalar sökülmek, parçaların
kesitleri uygun aletlerle ölçülmek suretiyle aşınma pas ve çatlak bulunup bu-
lunmadığı yönünden muayene edilecektir.
Muayeneler ve parça değiştirmeleri, yetkili uzmanların gözetimi altında
yapılır.
Bütün bağlama düzeni, yapımcı firmanın taahhüt ettiği süre ve esaslar içe-
risinde kalmak üzere, işletmenin çalışma koşullarına göre, fenni nezaretçi
tarafından belirlenecek bir devreden sonra değiştirilir.
Ancak, malzemelerin sağlamlık deneyleri yapıldıktan ve güvenli çalışabilir-
liği belirlendikten sonra, Bakanlıktan izin alınması koşuluyla, çalışma süresi
uzatılabilir.
Bağlama ve koşum parçalarının tamamının veya bir kısmının değiştirilmeleri
halinde, hizmete konmadan önce, uygun ve yeterli bir yükleme deneyiyle dayanık-
lıkları ölçülür.
Muayene ve deneylerin sonuçları, rapor defterine yazılır.
Koşum düzeninin kopması
Madde 136 - Kafesle, taşıyıcı halat veya karşı ağırlık halatının arasındaki
koşum düzeninin herhangi bir kısmı koparsa, kopan kısmın bütün parçaları fenni
nezaretçi veya onun görevlendireceği bir uzman tarafından muayene edilir ve so-
nuç rapor defterine yazılır.
Bu parçalar, gerektiğinde, ilgili ve yetkililerce incelenebilmek üzere en
az 6 ay süreyle saklanır.
Taşıyıcı halatların nitelikleri
Madde 137 - TSE standartlarına uygun olmayan taşıyıcı halatlar kullanıla-
maz.
Alım tarihi üzerinden iki yıl geçen halatlar ve halatı oluşturan teller
üzerinde, kullanılmadan önce, bir uzmanın denetim ve sorumluluğu altında, Ba-
kanlıkça kabul edilecek esaslara uygun biçimde, çekilme, bükülme ve burulma
deneyleri yapılır.
Her taşıyıcı halat için, yapımcı firma tarafından verilecek halatın nite-
liklerine ilişkin belgenin bir örneği, halat kayıt defterine geçirildikten son-
ra dosyada saklanır.
Halatlarda güvenlik katsayıları
Madde 138 - Tamburlu veya makaralı makinalar üzerinde kullanılan taşıyıcı
halatların güvenlik katsayıları, maruz kalacakları dinamik yorgunluklar hesaba
katılmış olmak koşuluyla, taşıyabilecekleri en fazla statik yüke göre, malzeme
taşınmasında 6 dan, insan taşınmasında 8 den aşağı düşürülemez.
Halat uçlarının zaman zaman kesilmesine olanak vermeyen çıkarma sisteminde
(köpe) kullanılan halatların güvenlik katsayısı, malzeme taşınmasında 7 den,
insan taşınmasında 9,5 dan aşağı olamaz.
İnsan taşınmasında kullanılacak halatlar
Madde 139 - İnsan taşınmasındaki en ağır yük, malzeme taşınmasındaki en
ağır yükün % 75 ini geçemez.
Her taşıyıcı halat, insan taşıması için hizmete konulmadan önce, taşınması
öngörülen yükle en az 20 kez taşıma deneyine tabi tutulur.
Bu deneyi izleyen muayenede, bir kusur veya arıza görülürse, insan taşıması
yapılamaz.
Yukarıdaki hükümler, halat uçlarının kesilmesinden ve koşumların değişti-
rilmesinden sonra da uygulanır.
Halatlar, Bakanlığın izni olmadan insan taşımasında 18 aydan çok kullanıla-
maz.
Ekleme (matiz) yapılmış halatların, insan taşımasında kullanılması yasak-
tır.
Halatların muayeneleri
Madde 140 - Taşıyıcı ve karşı ağırlık halatları;
a) Hergün, saniyede bir metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken,
b) Her hafta, saniyede yarım metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken,
c) Her ay durdurularak,
yetkililerce, bol ışık altında muayene edilir.
Aylık muayenelerden önce halatlardaki yağlar ve diğer pislikler, tellerin
durumu ve aşınma dereceleri iyice görülebilecek biçimde temizlenir, aşındıkları
belirlenen veya görülen bölümleri ve herhalde en az 100 metrelik bir bölümü
incelenir.
Üç gün çalıştırılmayan halatlar
Madde 141 - Üç günden fazla süreyle çalıştırılmayan halatlar, çalıştırılma-
dan önce muayene edilir ve sonuçları halat defterine işlenerek imzalanır.
Halatlarda uç kesme
Madde 142 - Deney için belirli zamanlarda parça kesilmesine olanak bulunma-
yan çıkarma sistemleri dışında, her halatın bağlantı yerlerinden en az ikişer
metrelik parçalar kesilerek koşum yenilenir.
Bu kesilme ve yenileme, halatın hizmete konduğu ilk yıl içinde üç ayda, da-
ha sonraki yıllarda iki ayda bir yapılır.
Kesilen parçaların açılarak yapılacak muayenelerinde, tellerde fazla kırık-
lık ve paslanma görülürse, halatlar, parça kesilerek tekrar muayene edilir.
Kuyruk halatları
Madde 143 - Kuyruk halatları, nitelikleri, tabi tutulacakları deneyler,
kullanma süreleri ve koşulları yönünden TSE standartlarına uygun olacaktır.
Hizmetten çıkarılmış olan taşıyıcı halatlar, muayene sonucunda sağlam ve
arızasız oldukları belirlenmedikçe, kuyruk halatı olarak kullanılamaz.
Kuyruk halatı için güvenlik önlemleri
Madde 144 - Kuyruk halatının kuyu dibindeki bölümü, diğer uçtaki kafesin
şövelman içerisindeki en yüksek noktaya kadar çıkmasına yetecek uzunlukta ola-
caktır.
Kuyruk halatında boşalma ve gam oluşmaması için gerekli önlemler alınır.
Havuzda toplanan suyun kuyruk halatının suya girmesine olanak vermeyecek bir
düzeyde tutulmasına özen gösterilir.
Kuyruk halatlarının muayeneleri 140 ncı maddede öngörülen esaslara göre
yapılır.
İşaretleşme düzeni
Madde 145 - Kuyularda, rösetler ve dış rösetle vinç dairesi arasında bir
işaretleşme düzeni bulundurulur.
İç rösetten dış rösete verilen bütün işaretler kuyubaşı çancısına, çancı
tarafından da vinç makinistine ulaştırılır. İşaretleşme düzeni sesliyse, işa-
ret, hem veren hem alan tarafından duyulacak biçimde yapılır.
İki çıkarma tesisi bulunan kuyularda sesli işaret araçları kullanılmışsa,
bu tesislerden her biri, ayrıca, ışıklı işaret düzeniyle de donatılır. İki çı-
karma tesisinin ses işaretlerinin tonları, birbirinden belirgin biçimde farklı
olacaktır.
İşaretleşme düzenindeki bozukluklar
Madde 146 - İşaretleşme düzenindeki bozukluklar, derhal, sorumlu nezaretçi-
ye haber verilir ve geciktirilmeksizin onarılır.
Çok katlı kafeslerde işaretleşme düzeni
Madde 147 - Bir kafesin birden çok katında insan taşınmaktaysa, iç ve dış
rösetlerin her katı, esas yükleme istasyonuna bir işaretleşme düzeniyle bağla-
nır ve hareket işareti, ancak, yükleme istasyonundaki indirme ve bindirme bit-
tikten ve kapılar iyice kapandıktan sonra verilir.
Elektrikli işaretleşme düzeni, inme ve binme bitmeden ve kapılar kapanmadan
kafeslerin hareket ettirilmesine olanak vermeyecek biçimde yapılır.
Telefon bağlantısı
Madde 148 - Başka düzenlerle güvenli işaretleşme olanağı yoksa, rösetler ve
dış rösetle vinç dairesi birbirlerine telefonla bağlanır.
Açılmakta olan kuyularda işaretleşme düzeni
Madde 149 - Açılmakta olan kuyuların derinlikleri 20 metreyi geçince, kuyu-
dibine, ağızla kuyudibi arasındaki rösetlere ve kuyubaşına uygun bir işaretleş-
me düzeni konur.
Çancılar
Madde 150 - İnsan taşıması yapılan kuyuların başlarında, diplerinde ve ara
rösetlerinde sürekli olarak, yetiştirilmiş çancılar bulundurulur.
Çancılar, işaretlerin güvenli ve anlaşılır biçimde verilmesinden sorumlu-
durlar.
İşaretleşme esasları
Madde 151 - İşaretleşme esasları yönergeyle belirlenir.
Bu yönergede;
Durdurma (stop) işaretinin, bir vuruş,
Çekme (vira) işaretinin, iki vuruş,
Bırakma (laçka) işaretinin, üç vuruş,
(İnsan geliyor) işaretinin, dört vuruş,
olarak gösterilmesi zorunludur.
Yönergede belirlenen işaretleşme tablosu uygun yerlere görülür biçimde ası-
lır. Tabloda gösterilenler dışında işaret verilemez.
İşaretleşme düzenlerinin muayenesi
Madde 152 - İşaretleşme düzenleri, sorumlularca, 6 ayda en az bir kez mua-
yene edilir; sonuç rapor defterine yazılır ve imzalanır.
İnsan taşınmasının koşulları
Madde 153 - Tek çıkarma sistemli kuyularda insan taşınması süresince, mal-
zeme taşınması yasaktır. İki çıkarma sistemli kuyularda kompartmanların birinde
insan taşınırken diğerinde malzeme taşınabilir.
Ancak, Bakanlıkça izin verilen özel durumlarda, fenni nezaretçinin yönerge-
si çerçevesinde, kafeslerin ayrı katlarında, aynı zamanda insan ve malzeme ta-
şınabilir.
Kafes içerisinde malzeme taşınmasıyla görevlendirilmiş olanların malzeme
taşınan kafeslerde inip çıkmaları için ayrıca izin alınması gerekmez.
Makinist yardımcısı
Madde 154 - Otomatik hız ayarlayıcısı ve molet koruma düzeni bulundurulması
zorunlu olmayan çıkarma makinalarında, makinistten başka gerekli hallerde maki-
nayı durduracak, yeterlikli bir makinist yardımcısı bulundurulur.
Makinist, makinasını her terk edişinde, önce enerjiyi keser ve makinayı
frenle emniyete alır.
İnsan taşınabilecek araçlar
Madde 155 - Kafesler ve Bakanlıktan özel izin alınmış skiplerden başka
araçlarla insan taşınması yasaktır.
Kazılmakta olan kuyular, onarım ve kurtarma işleri yapılan dahili kuyular
ve havalandırma kuyuları bu yasağın dışındadır. Bu durumda, fenni nezaretçi,
güvenliği sağlayacak bütün önlemleri alır.
İnsan çıkarma makinalarında hız
Madde 156 - Otomatik hız ayarlayıcısı bulunan çıkarma sistemleriyle yapıla-
cak insan taşımalarında, kafeslerin hızı, saniyede 12 metreyi, otomatik hız
ayarlayıcısı bulunmayan, ancak, kafesin kuyubaşına yaklaştığını bildiren sesli
işaret düzeni ve uzaklık göstergesi bulunan makinalarda ise, 6 metreyi geçemez.
Makinistin çalışırken kolaylıkla görebileceği bir yere, insan taşınmasında
verilebilecek en yüksek hızı gösteren bir levha asılarak gerektiğinde bu lev-
haya hızın azaltılması gereken noktalar işaret edilir.
Kafesin hızıyla bu hıza göre uyulacak güvenlik kuralları, fenni nezaretçi
tarafından hazırlanıp Bakanlıkça onaylanacak yönergede gösterilir.
Yardımcı ışık sistemi
Madde 157 - Elektrikle aydınlatılan makina dairelerinde, sürekli olarak
veya ana ışığın kesilmesi halinde devreye sokulabilecek yardımcı bir ışık sis-
teminin bulundurulması zorunludur.
Kuyularda arıza
Madde 158 - Kuyularda veya kuyu tesisatında herhangi bir arıza meydana gel-
diğinde, insan taşınmasına başlanmaz; başlanmışsa durdurulur.
Makinistlerin nitelikleri
Madde 159 - Çıkarma makinaları makinistliğinde çalıştırılacakların sağlık-
lı, güvenilir, deneyimli, yeterlik belgesi verilmiş kimseler olması gerekir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Havalandırma
Hava akımı sağlanması
Madde 160 - İşçilerin çalıştırıldığı bütün yeraltı işyerlerinde, çalışma
koşullarını ve işçilerin çalışma yeteneklerini korumaya, hava sıcaklığının sağ-
lığa zararlı düzeye yükselmesini önlemeye, grizu ve diğer zararlı gaz ve duman-
ları zararsız bir orana indirmeye yeterli, sürekli, güvenlik gereklerine uygun,
temiz hava akımı sağlanır.
Bunun için üretime başlamadan önce, her ocakta, uygun bir havalandırma sis-
temi kurulması zorunludur.
Hava hızı
Madde 161 - İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda,
ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda, hava hızı, saniyede 8 metreyi
geçemez.
İçinde çalışılamayacak hava
Madde 162 - Havasında % 19 dan az oksijen, % 2 den çok metan, % 05 den çok
karbondioksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde çalışılamaz.
Oksijen miktarı azalan veya yanıcı, parlayıcı ve zararlı diğer gazların
karışmasıyla bozulan yahut çok ısınan hava akımları, diğer çalışma yerlerinden
geçmesine meydan verilmeden, derhal ve en kısa yoldan, ocak dışına atılır.
İşçileri, havanın bozulmasından, ısınmasından ve oksijen azalmasından ileri
gelen olumsuz etkilerden korumak için, gerekirse, çalışma alanı ve zamanı sı-
nırlanır.
Havalandırma sisteminde değişiklik
Madde 163 - Fenni nezaretçinin izni olmadan ve görevli nezaretçi ve işçiler
dışındaki işçiler dışarı çıkarılmadan, ocağın genel havalandırma sisteminde
esaslı herhangi bir değişiklik yapılamaz.
Acil durumlarda, sorumlu nezaretçiler, gerekli ve zorunlu önlemleri hemen
alırlar ve durumu, derhal, fenni nezaretçiye bildirirler.
Barajlar, hava köprüleri ve kapılar
Madde 164 - Ana hava giriş ve çıkış yolları arasında bulunan barajlar, hava
köprüleri ve kapılar, bir patlama veya yangın halinde kolayca yıkılmayacak sağ-
lamlıkta yapılmış olacaktır.
Hava geçiş yolları
Madde 165 - Bütün hava geçiş yollarının yeterli kesitte yapılması ve sık
sık denetlenmesi zorunludur.
Kısa devreyi önleyici düzen
Madde 166 - Vantilatör ve aspiratörlerle dışardaki hava arasındaki kısa
devreyi önlemek için, havanın dışardan ocağa verilmesine ve ocaktan dışarı
atılmasına yarayan bütün kuyu ve yolların dışarıya açılan kısımları gerekli
düzenle donatılır.
Vantilatör ve aspiratörlerin yerleştirilmesi
Madde 167 - Vantilatör ve aspiratörler, yol veya kuyu ağızlarından güven-
likli uzaklıkta bulunacaktır. Sistem bir bina içindeyse, bina, hava kanalı ve
infilak kapağı, yangına dayanıklı malzemeden yapılmış olacaktır.
Vantilatör ve aspiratör, gerektiğinde, hava akımını ters yöne çevirebilecek
tipte düzenlenmiş olacaktır.
Vantilatör ve aspiratörlerde bir su manometresi ve olanak varsa, basınç de-
ğişikliklerini otomatik olarak kaydedecek bir düzen bulundurulacaktır.
Vantilatör ve aspiratörler için işaret düzeni
Madde 168 - Ana vantilatörlerin ve aspiratörlerin sürekli olarak gözetim
altında bulundurulmadığı yerlerde, içinde sürekli insan bulunan bir yere, bun-
ların çalışmasındaki eksiklikleri derhal haber verecek bir işaret düzeni konur.
Bu düzen, ilgili nezaretçi tarafından her hafta muayene edilir; sonuçları
havalandırma defterine yazılıp imzalanır.
Hava akımının yönlendirilmesi
Madde 169 - Mekanik havalandırma sistemi kullanılan ocaklarda, hava akımı,
olanak varsa, doğal hava akımı doğrultusunda yönlendirilir.
Kapılar ve perdeler
Madde 170 - Ocak havalandırma sistemi, havayı bir tarafa yönlendirmek veya
bölmek için kullanılan kapı sayısını en aza indirecek biçimde düzenlenir.
Çok işlek galerilerde, ana hava giriş çıkışları arasındaki bağlantı galeri-
lerinde ve önemli ölçüde hava kaybına uğranılabilecek yerlerde, uygun aralık-
larla konulmuş olmak koşuluyla, yeterli sayıda kapı yapılır.
Bunlardan en az birinin sürekli kapalı kalması için gerekli önlemler alı-
nır veya kapılar kendiliklerinden kapanacak biçimle ayarlanır.
Havalandırma kapısı yerine, hava perdelerinin kullanılması, ancak iş gereği
havalandırma kapıları yapılamayan yerler için kabul edilir.
Bu gibi yerlerdeki hava perdeleri, yeterli sayıda olmalı ve taşıma sıra-
sında en az birinin kapalı kalması sağlanmalıdır.
Taşıma yollarında yapılan hava ölçü kasalarının ve kapı kasalarının iç öl-
çüleri, geçecek araçların üstünden ve yaya yolu tarafından en az 60 santimetre
daha yüksek ve daha geniş olacaktır.
Hava ölçümü ve analizi
Madde 171 - Ocaklarda yeterli sayıda hava ölçme istasyonu yapılır ve daha
sıkı hükümlere bağlanan ocaklar dışında, bu istasyonlarda, ayda en az bir kez,
ana ve kısmi hava akımlarının hızı, geçen hava miktarı ölçülür. Numune alınma-
sına ve analiz yapılmasına kesin olarak gerek olmayan durumlar dışında, her
havalandırma bölgesinde, ayda birden az olmamak üzere, düzenli aralıklarla,
hava numunesi alınır ve analizi yapılır.
Bu ölçü ve analizlerin sonuçları, havalandırma defterine yazılır.
Terkedilen ve havalandırılamayan yerler
Madde 172 - Terkedilen veya yeterince havalandırılamayan yerler, işçilerin
girmesini önleyecek biçimde kapatılır ve üzerlerine uyarı işareti konur.
Çalışmanın bittiği yerlerle terk edilmiş katlar, çalışılan yerlerden ve ha-
va yollarından topuk veya gaz sızdırmaz barajlarla ayrılır. Buna olanak yoksa,
buralardan gelecek pis hava, en kısa yoldan nefesliğe verilerek dışarı atılır.
Buralar, nezaretcilerce, her vardiyada denetlenir.
Havalandırma planı
Madde 173 - Her ocakta, hava dağılım şebekesini, akımın yönünü, ana kapıla-
rın ve ölçme istasyonlarının yer ve durumlarını ve buna ilişkin diğer bilgileri
kapsayan bir havalandırma planı bulundurulur.
Havalandırma sisteminin denetimi
Madde 174 - Fenni nezaretçi, havalandırma sisteminin genel denetimi ve hava
ölçüm ve analizleri için yeterli sayıda ve nitelikte nezaretçi görevlendirerek,
söz konusu denetim, ölçüm ve analizlerin düzenli olarak yapılmasını sağlar.
Sıcaklığın ve nem oranının ölçülmesi
Madde 175 - Ocağın çeşitli kısımlarında, sıcaklık ve nem oranı düzenli ola-
rak ölçülür.
Hava sıcaklığının sağlığa zararlı düzeye yükselmemesi için gerekli önlemler
alınır. Bu düzeye yaklaşıldığında, ölçme işlemi, her gün, gerekli görülecek
aralıklarla yapılır ve ölçme sonuçları havalandırma defterine yazılır.
Söz konusu koşulların sağlık için tehlikeli olması halinde, çalışma, geçici
olarak durdurulur.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Grizu Tehlikesi Olan Ocaklar
Grizulu ocaklar
Madde 176 - Ocağın bütün kısımlarında, her gün, her vardiyada, fenni neza-
retçi veya bu hususta yetiştirilmiş yetkili kimseler tarafından, emniyet lamba-
sı veya metan dedektörüyle, grizu ölçmeleri yapılır. Bu ölçmelerde, eser mik-
tarda bile olsa metan saptanan ocaklar, grizulu ocak kabul edilir ve buralarda,
Tüzüğün bu tür ocaklarda alınmasını öngördüğü tüm önlemler alınır.
Grizu ölçmelerinin sonuçları, noterce onaylı emniyet defterine, ölçmeyi
yapan tarafından yazılır ve imzalanır.
Kontrol sondajları
Madde 177 - Bacalar, grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde veya ani
grizu boşalabilecek yönlerde devam ettirildiği takdirde, ilk önce, yukarıdaki
maddede sözü edilen kimselerin gözetiminde en az 25 metre boyunda kontrol
sondajları yapılır.
Diğer zararlı gazların bulunduğu ocaklarda yapılacak kontrol sondajlarının
boyu, 5 metredir.
Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya diğer zararlı gazların varlığı an-
laşılırsa, iş durdurulur; işçiler söz konusu yeri terk ederler; giriş yeri ka-
patılır, durum yetkililere derhal bildirilir.
Havalandırma kısımları
Madde 178 - Ocaklar, gereği kadar bağımsız havalandırma kısımlarına ayrı-
lır; özellikle tehlikeli yerler, bağımsız olarak havalandırılır.
Havalandırmanın yönü
Madde 179 - Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır.
Zorunluluk halinde, Bakanlıktan izin alınarak, yukarıdan aşağıya doğru havalan-
dırma yapılabilir.
Eğimi hiç bir kısımda % 10 u geçmeyen, kesitinin herhangi bir noktasında
grizu toplanmasına olanak bulunmayan ve grizu birikimini önleyecek hava akımı
sağlanan galeriler, havalandırma bakımından düz sayılır.
Bölme ve borularla havalandırma
Madde 180 - Hazırlık işleri veya grizu birikimlerini dağıtmak amacıyla
yapılan işler dışında, bölmeyle veya borularla havalandırma yasaktır.
Grizu birikintilerinin temizlenmesi
Madde 181 - Önemli grizu birikintileri, tehlike doğurmayacak biçimde ve
büyük bir dikkatle temizlenir.
Temizleme, fenni nezaretçi veya görevlendireceği nezaretçinin yönergesine
göre yapılır.
Pek az miktarda bile olsa, grizu birikmeleri, doğrudan basınçlı hava veri-
lerek giderilemez.
Çıplak alev, çıplak ateş ve ark
Madde 182 - Kömür ve kükürt ocaklarında veya patlayabilecek gaz ve toz sap-
tanan diğer ocaklarda, çıplak alevli veya tek kafesli lamba kullanılamaz.
Bu ocaklarda kaynak yapılması, kaynakla kesim yapılması veya başka bir
amaçla çıplak ateş veya ark kullanılması Bakanlığın onaylıyacağı esaslara uygun
olarak yürütülür.
Emniyet lambaları ve dedektörler
Madde 183 - İşveren, her havalandırma bölgesinde, emniyet lambalarına ve
metan dedektörlerine ek olarak, bilgi ve deneyimine güvenilen işçiler ve neza-
retçiler tarafından kullanılacak olan ve diğer zararlı gazları ölçen dedektör-
leri sağlamakla yükümlüdür.
Emniyet lambaları veya dedektörleri kullanacaklara, bunların kullanılma
yöntemleri önceden öğretilecektir.
Ölçüyü yapanlar, sonuçlarını, derhal, özel cep defterlerine yazacak ve ra-
por defterine aynen işleyerek imzalayacaklardır.
Aynı hava akımında çalışabilecek yerlerin sayısı
Madde 184 - Aynı hava akımı üzerinde bulunan ve aynı anda çalışılan yerle-
rin sayısı, hava miktarına ve grizu çıkışına göre düzenlenir.
Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli
yollarda, metan oranı % 1,5 u, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında % 1 i
geçemez.
Boşlukların doldurulması
Madde 185 - Dolgu uygulanan ayak gerilerinde boşluk bırakılmamasına dikkat
edilir. Dolgular iyice sıkıştırılır; olabildiğince hava sızdırmayacak biçimde
yapılır; tavandaki bütün boşluklar doldurulur.
Göçertme metodu uygulanan durumlarda, tavanın süratle ve tamamen göçertil-
mesi sağlanır. Tavan düşürülünceye kadar üretim durdurulur.
Karbonmonoksit maskesi
Madde 186 - Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocak-
larda, tüm işçiler, çalışma süresince, yanlarında karbonmonoksit maskesi taşı-
mak zorundadırlar. Alınması gerekli görülen diğer güvenlik önlemleri, Bakanlık-
ça, bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak bir yıl içinde çıkarılacak
yönetmelikte belirtilir.
Yerüstü önlemleri
Madde 187 - Yerüstünde, ocaktan çıkan grizu veya diğer zararlı gazların
tehlike yaratmalarını önlemek üzere gerekli güvenlik önlemleri alınır.
İki havalandırma grubu zorunluluğu
Madde 188 - Bütün grizulu ocaklarda, herbiri tek başına ocağın havalandı-
rılmasını sağlayacak güçte, birinin herhangi bir nedenle durması halinde, di-
ğeri derhal, çalışacak durumda, iki havalandırma grubu bulunacaktır.
Vantilatör ve aspiratörlerin arızalanması
Madde 189 - Vantilatör ve aspiratörlerin arızalanması halinde, durum, der-
hal fenni nazeretçiye, yoksa, görev başında bulunan sorumlu nezaretçiye bildi-
rilir.
Nezaretçi, işçilerin güvenliği için gerekli bütün önlemleri derhal alır ve
gerektiğinde ocağın tamamını veya bir kısmını boşaltır.
Boşaltılan ocaklara veya kısımlarına, ancak, fenni nezaretçi veya görev
başında bulunan en üst dereceli sorumlu nezaretçinin izniyle öngöreceği güven-
lik önlemlerine uyularak girilebilir.
İki enerji kaynağına bağlanma
Madde 190 - Vantilatörler ve aspiratörler, ancak, fenni nezaretçinin emriy-
le durdurulur. Ana vantilatör ve aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrı
enerji kaynağına bağlanırlar. Birinin durması halinde, diğerinin ocak havalan-
dırılmasını aksatmayacak en kısa sürede çalışması sağlanır.
Havasında % 2 den çok metan bulunan yerler
Madde 191 - Havasında % 2 den çok metan saptanan ocaklarda veya ocak kısım-
larında, işçilerin kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yap-
mak yasaktır. Metan oranının çalışma ortamında sık sık değiştiği hallerde, me-
tan oranına göre ayarlı, ses ve ışık uyarısı yapan metan dedektörü bulundurula-
cak veya bir merkezden izlenebilecek otomatik kontrol sistemi kurulacaktır.
Metan oranının % 2 yi aştığını ilk gören, bacadaki çalışmayı durdurur; du-
rumu sorumlu nezaretçiye bildirir.
Kurtarma, bir tehlikeyi önleme veya giderme amacıyla çalışılması gereken ve
içinde tehlikeli derecede grizu birikmiş bulunan yerlerdeki işler, fenni neza-
retçinin emir ve yönergesine uygun biçimde, özel olarak görevlendirilen neza-
retçinin sürekli denetimi altında bu iş için yetiştirilmiş ve seçilmiş kimseler
tarafından yapılır.
Boşaltılan ocaklar ve ocak kısımları
Madde 192 - Grizu ve tehlikeli gazlar bulunduğu için boşaltılmış olan ocak-
lar veya ocak kısımları, içine girilmeyecek biçimde kapatılır.
Kurtarma işleri dışında, fenni nezaretçiden veya nezaretçilerden başka hiç
kimse, emir almadan, bu yerlere giremez.
Grizu ölçümleri
Madde 193 - Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında saptanan istas-
yonlarında, en geç 10 günde bir hava ölçmeleri yapılır. Havada % 1 den çok me-
tan saptandığında, bu oran, % 1 in altına düşünceye kadar, ölçümler aralıksız
sürdürülür.
Hava akımını etkileyecek yeni bir galeri delinmesi, kapılarda değişiklik
yapılması, vb. nedenlerle hava akımının ana kollarından birinin yönünde veya
miktarında önemli bir değişikliğin veya değişiklik ihtimalinin söz konusu olma-
sı halinde, hava ve grizu ölçmeleri yenilenir.
Genel hava ölçmelerine ek olarak, hava çıkış yollarında, metan miktarı,
her gün ölçülür ve bütün ölçümler havalandırma defterine yazılarak imzalanır.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Kömür Tozları ve Toz Patlamalarına Karşı Alınacak Önlemler
Patlamaya elverişli kömür tozlarının saptanması
Madde 194 - Fenni nezaretçi, bir ocakta patlamaya elverişli kömür tozu bu-
lunup bulunmadığını saptayarak gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
Tozumaya karşı önlemler
Madde 195 - Kömür ocaklarında, gerekli görülen yerlerde, tozumayı önlemek
ve tozu bastırmak üzere su kullanılır; taş tozu serpilir veya başkaca etkili
önlemler alınır.
Arabaların niteliği
Madde 196 - Kömür ocaklarındaki arabalar, içlerinden kömür tozu dökülmeye-
cek biçimde olacaktır.
Toz birikintilerinin yokedilmesi
Madde 197 - İçlerinde sürekli taşıma yapılan ve dolaşılan galerilerde, ana
hava yollarındaki tehlikeli toz birikintileri, belirli zamanlarda, ıslatılarak
toplanır veya başka yollarla yokedilir.
Üretim, yükleme, taşıma, aktarma ve boşaltma yapılan yerlerde, tozun havaya
yayılmasını önlemek için, pülverize su fisketeleri konur.
Yerüstündeki önlemler
Madde 198 - Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüs-
tünde gerekli önlemler alınır.
Ayrıca, kuyular ve çevreleri, belirli aralıklarla, toz birikintilerinden
temizlenir.
Tozların havaya karışmasına engel olacak önlemler alınmadıkça, ocak dışın-
da, hava giriş kuyusuna 80 metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurula-
maz.
Aylık denetim
Madde 199 - Tozlu kömür ocaklarının tavan, taban ve çevresindeki toz, ayda
en az bir kez denetlenerek gerekli önlemler alınır.
Toz defteri
Madde 200 - Taş tozu kullanılan ocaklarda özel bir toz defteri tutulur. Bu
deftere toz numunesi alınan yerler ve alınma tarihleri, numuneler içinde bulu-
nan yanıcı madde miktarını saptamak için yapılan deney sonuçları, ocağın çeşit-
li kısımlarında hangi tarihlerde taş tozu kullanıldığı yazılır.
Taş tozu serpme
Madde 201 - Taş tozu serpme işlemi (şistleme), bu iş için özel olarak ye-
tiştirilmiş ve görevlendirilmiş bir nezaretçinin gözetiminde yapılır.
Patlamaya elverişli kömür tozu varsa, bütün vardiya süresince taş tozu
serpilir.
Ayak alınlarındaki taş tozu serpme işleri dışında, diğer bütün şistlemeler,
en az sayıda işçi çalıştırılan vardiyada, makinalarla şistleme ise, çevrede
kimsenin bulunmadığı zamanlarda ve havanın gidiş yönünde yapılır. Şistlemede
çalışan bütün işçilere kişisel koruyucular verilir.
Taş tozu oranı
Madde 202 - Taş tozu serpme işlemi, kömür tozunun yanma ve patlama etkisini
yokedecek veya azaltacak oranda ve uygun nitelikteki maddelerle yapılır.
Taş tozu, bu oranı sürekli olarak koruyacak biçimde ve uygun aralıklarla
serpilir.
Doğal koşulların gereksiz kıldığı durumlar dışında girilip çıkılan ve içe-
risinde dolaşılan galerilere de taş tozu serpilir.
Taş tozu kullanılmadan önce, tahkimat üzerleri de dahil olmak üzere, tavan-
da, yanlarda ve yerde bulunan kömür tozu birikintileri temizlenir.
Taş tozunun niteliği
Madde 203 - Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis
içermeyecek, içinde % 1,5 dan çok organik madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı
etki yapmayacak nitelikte olmalıdır.
Taş tozu, inceliği ve dağılım özelliği bakımından belirli aralıklarla de-
netlenir. Bozulmuş veya çamurlaşmış taş tozu birikintileri toplanarak ocaktan
dışarıya çıkarılır.
Patlamanın yayılmasına karşı önlemler
Madde 204 - Kömür ocaklarında meydana gelecek patlamaların başka kısımlara
yayılmalarını önlemek için iki veya daha çok üretim panosunun bağlı olduğu ana
hava giriş ve dönüş (nefeslik) yollarının uygun yerlerine taş tozuyla durdurucu
barajlar yapılır veya galeri tavanına, patlamanın etkisiyle boşalabilecek su
kapları yerleştirilir.
Barajların yapılacağı yerler
Madde 205 - Durdurucu barajlar, yolun tamamen serbest bir kısmında, tavana
yakın ancak, toz yığınının tepe noktasıyla tavan arasında yeterli bir aralık
kalması sağlanacak biçimde yapılır.
Bu barajlarda, her zaman yeteri kadar taş tozu bulundurulur. Barajlar üze-
rindeki taş tozunun niteliklerine uygun bulunup bulunmadığı, üzerinde kömür
tozlarının birikip birikmediği sık sık denetlenir.
Barajların havalandırma planında gösterilmesi
Madde 206 - Durdurucu barajların yerleri, havalandırma planında gösterilir;
ayrıca yıllık imalat haritalarına işaretlenir.
Durdurucu barajların yapım tarihleriyle baraj üzerindeki taş tozlarının
değiştirildikleri tarihler, toz defterine yazılır.
ONUNCU BÖLÜM
Madenci Lambaları
Ocaklarda kullanılacak lambalar
Madde 207 - Grizulu veya grizu ihtimali bulunan ocaklarda kullanılacak em-
niyet lambalarıyla elektrik lambaları, Bakanlıkça kabul edilen tipte olacaktır.
Emniyet lambası kullanılması zorunlu olmayan grizusuz kömür ve kükürt
ocaklarında, ancak, alevi muhafazalı lamba kullanılabilir.
Ocaklarda kullanılacak bütün lambalar numaralandırılır. Bacalarda ve ateş-
leyicilerde, yanar durumda, birer emniyet lambası bulundurulur.
Nezaretçiler, elektrik lambası kullandıkları takdirde bile, yanlarında me-
tan dedektörü veya yanar halde bir emniyet lambası bulundurmak zorundadırlar.
İşçiler, aldıkları lambayı, lambahaneye geri verirler. Başka bir lamba ver-
dikleri takdirde bunun nedenini açıklarlar.
Emniyet lambalarında, yakıt olarak, yalnız benzin kullanılır.
Emniyet lambalarının bakım ve muayenesi
Madde 208 - Lambahanede ve ocak ağzında lambalar, sorumlu nezaretçiler
tarafından tek tek muayene edilir; kusurlu bulunanlar işçilere verilmez ve
ocağa sokulmaz. Kusurlu lambalar işçiler tarafından da alınmaz. Lambalar,
havalandırma ve basınçlı hava borularının karşısına konulamaz; buralarda
tutulamaz; ocak içinde açılamaz; dikkatle ve özenle kullanılır.
Çalışma sırasında bozulan lambalar, derhal, usulüne göre söndürülerek de-
ğiştirilmek üzere lambahaneye geri verilir.
Çakmaklı emniyet lambası
Madde 209 - Grizu tehlikesi bulunan ocaklarda, hiç kimseye, çakmaklı em-
niyet lambası verilemez.
Lamba kablosu ve yanma süresi
Madde 210 - Barete takılacak cinsten elektrikli (akümülatörlü) lambalar,
çalışma sırasında, zorunlu haller dışında, baretten çıkarılamaz; elde veya baş-
ka bir yerde taşınamaz.
Lamba kabloları yeterli uzunlukta olacak; gergin olarak kullanılmayacaktır.
Ocak lambalarının yanma süresi, en az 10 saat olmalıdır.
Lambahane
Madde 211 - Lambaların bakımı, onarımı ve muhafazası yerüstündeki özel bir
lambahanede yapılır.
Lambahaneler, tamamen yanmaz malzemeden yapılacak; uygun biçimde aydınlatı-
lıp havalandırılacak; içinde yeteri kadar yangın söndürme aygıtı ve malzemesi
bulundurulacaktır.
Lambahane işleri
Madde 212 - Lambahaneye görevliler dışında izinsiz kimse giremez. Benzinli
lamba bulunan lambahanede, soba, fırın, ocak ve açık ateş bulundurmak ve sigara
içmek yasaktır.
Benzinli lambaların bakımı, onarımı, temizlenmesi ve hazırlanması dağıtım
yerinden ayrı bir yerde yapılır.
Lambalara benzin doldurma işleri, bu işe ayrılmış, özel yerlerde yapılır.
Kıvılcım çıkarabilecek lambaların sökülmesi, temizlenmesi, onarımı ve dol-
durulması, benzin lambalarına ayrılan yerlerde yapılamaz; tamamen ayrı bir bö-
lümde ve kıvılcım yaratmayacak tipte malzemeyle kaplanmış masa üzerinde, uygun
aletlerle yapılır.
Akümülatörlere konulacak kimyasal maddelerin ve çözeltilerinin, doldurma
yerinden ayrı ve kilitli bir yerde saklanması gereklidir. Buraya lambahanede
görevli ve sorumlu kişilerden başkası giremez.
Lambahanelerin kapılarına bu yasakları gösterir okunaklı levhalar asılır.
Karpit lambaları
Madde 213 - Karpit lambaları, ancak, yanma ve patlama tehlikesi bulunmayan
ocaklarda kullanılabilir.
Karpit taşı, günlük ihtiyaçtan fazla olmamak üzere, sızdırmaz, kapaklı ve
madeni kaplar içerisinde yeraltına götürülür. Bu kaplar, yeraltında, nemden
korunmak üzere, tahta ızgaralar veya kasalar üzerinde bulundurulur.
Lambahane sorumlusu ve lambahane defteri
Madde 214 - Her lambahane sorumlu ve güvenilir bir elemanın emrine verilir.
Lambahane sorumlusu, lambaların bakımından ve korunmasından sorumludur. Her
lambanın bozukluğu, bu sorumluya bildirilir.
Fenni nezaretçi, belirli aralıklarla, lambahaneyi denetler veya denetletir.
Lambahane sorumlusu tarafından bir lamba dağıtım defteri tutulur. Bu defte-
re, her vardiyada lamba alanların adları, sicil numaraları ve aldıkları lamba-
ların numaraları yazılır.
ONBİRİNCİ BÖLÜM
Su Baskınlarına Karşı Alınacak Önlemler
Sulara ilişkin bilgilerin haritalara işlenmesi
Madde 215 - Fenni nezaretçi, eski çalışma yerlerini ocak içinde veya çevre-
sinde su bulunması muhtemel tabakaları, faylar ve su kaynakları gibi doğal ve
arızi su birikintilerinin durumunu genişliği ve derinliğiyle ilgili bütün bil-
gileri, ayrıntılı olarak toplamak ve yıllık imalat haritalarına işlemek zorun-
dadır.
Kontrol sondajları
Madde 216 - Çalışılmakta olan yerler yakınında, su birikmelerinden, eski
çalışma yerleri ve sularda zararlı gazların bulunduğundan kuşkulanılıyorsa, bu
gibi yerlerde, uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere, alın yönünde, kont-
rol sondajı yapılır.
Deniz, göl, nehir altında bulunan madenlerdeki çalışmalar, Bakanlıkça ha-
zırlanacak yönetmelik esaslarına göre yürütülür.
Emniyet topuğu, çözünebilir taş, jips ve tuz yatakları
Madde 217 - Suyla dolu olduğu bilinen veya bundan kuşkulanılan arazi taba-
kaları altındaki ocaklarda, bir emniyet topuğu bırakılır.
Bu topuğun kalınlığı ve diğer özellikleri, her özel durum için Bakanlığın
onayıyla belirlenir.
İşletmeye elverişli derinlikteki kömür veya maden damarlarının çözünebilir
taş veya jips yatakları altında bulunduğu yerlerde, yeryüzünde sondaj yapılmış-
sa, burası terk edilmeden önce, damarlar veya üzerlerindeki sondaj delikleri,
çözünebilir taş ve jips yataklarına önemli miktarda su girmesine engel olacak
biçimde tıkanır.
İşletmeye uygun derinlikteki maden damarları üzerinde bulunan tuz tabakala-
rı, sondaj deliklerinden çözme yöntemiyle işletilemez.
Öngörülen önlemlerin Bakanlıklara bildirilmesi
Madde 218 - Su baskını veya akıcı kum tehlikesi bulunan ocaklarda, işçi
sağlığı ve iş güvenliği yönünden öngörülen önlemlerin neler olduğu, işverence
belirlenip Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığına bildirilir.
Ocak ağızları, dış su baskınları ve heyelan gibi doğal afetlerin etkisinden
zarar görmeyecek yerlerde seçilir. Durumdaki değişiklikler nedeniyle yeni teh-
likelerle karşı karşıya kalan ocaklarda, gerekli güvenlik önlemleri, ayrıca,
alınır.
Kükürtlü hidrojene karşı önlemler
Madde 219 - Kükürtlü hidrojen yaydığı belirlenen suyun boşaltılması sıra-
sında, bu gaza karşı özel önlemler alınır.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Yangınlar
Önlemlerin alınması
Madde 220 - Fenni nezaretçi, ocaklarda yangınlara karşı gerekli bütün ön-
lemleri alır. Bunun için gereken araç ve gereçler ocaklarda hazır bulundurulur.
24 saatte 50 den çok işçi çalıştıran her ocakta, işçiler arasından, bir
yangın ekibi oluşturulması zorunludur.
Ayrıca, fenni nezaretçi tarafından, yangın söndürme düzeninin ve yangın
söndürme ekibinin çalışma şekli ve yöntemiyle ilgili esasları kapsayan bir yö-
nerge hazırlanır.
Kolay yanabilen maddelerin temizlenmesi
Madde 221 - Çıkarma kuleleri, kuyubaşı binaları ve yeraltı vinç ve freno
dairelerinin yağ, kükürt, kömür tozu vb. kolay yanabilecek maddelerden temiz-
lenmesi zorunludur.
Kendiliğinden yanan madenler
Madde 222 - Kendiliğinden yanmaya elverişli madenlerde, fenni nezaretçi,
işyerinin özelliğinin gerektirdiği güvenlik esaslarını belirleyen ayrı bir yö-
nerge hazırlar. Bu gibi ocaklarda, ocağın, panoların hava giriş ve çıkış yol-
larında bekleme barajları yapılır ve bunların yerleri planlarda gösterilir.
Bu barajların kapatılabilmesi için gerekli bütün malzeme, baraj yanında
hazır bulundurulur.
Çalışma yapılmayan zamanlar ve devreler
Madde 223 - Kömür ve kükürt ocaklarıyla yangına elverişli ocaklarda, çalış-
ma yapılmayan zamanlarda bile, kendiliğinden kızışma veya yanma olup olmadığı
yeterlikli bir nezaretçi tarafından denetlenir.
Tatil gibi herhangi bir nedenle çalışılmayan bir devreyi izleyen günlerde
ise, bu muayene yapılmadan çalışmaya kesinlikle başlanamaz.
Bina ve tesislerin yangına dayanıklı malzemeden yapılması
Madde 224 - İlk kazı işlemi dışında, kuyuların tahkimatı, kuyubaşı tesisle-
ri, binalar yangına dayanıklı malzemeden yapılacaktır.
Ocakiçi vinç, freno ve makina daireleriyle yeraltı atölyeleri ve bunların
eklentileri, ateşe dayanıklı biçimde yapılır.
Çıkarma kuleleri ve kuyubaşı binaları, ancak, Bakanlığın izniyle ahşap
olarak yapılabilir. Buralarda yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı malzeme bulunduru-
lamaz.
Yangın söndürme araç ve gereçleri
Madde 225 - Ocak içinde kullanılacak yangın söndürme araç ve gereçleri,
kapalı yerlerde kullanılmasına Bakanlığın izin verdiği tiplerden olacaktır.
Bunlar, 6 ayda bir muayene edilerek, çalışır durumda olmaları sağlanacak; mua-
yene ve doldurma tarihleri üzerlerine yazılacaktır.
Öğretim
Madde 226 - Yangın söndürme araç ve gereçlerinin kullanılış biçimi, yangın
ekiplerine ve bunların konulduğu yerde çalışanlara öğretilir.
Malzemenin denetimi
Madde 227 - Yangına karşı kullanılmak üzere bulundurulan malzemeler, ayda
en az bir kez, sorumlu nezaretçiler tarafından denetlenir.
Basınçlı su
Madde 228 - Ocakların yangına elverişli kısımlarında, yangınlara karşı kul-
lanılmak üzere, basınçlı ve bol su bulundurulacak; su tesisleri her zaman kul-
lanılabilir durumda olacaktır.
Yangında yapılacak işler
Madde 229 - Yangın çıktığını gören her ocak personeli, olanak varsa, der-
hal, yangını söndürmeye çalışır ve en yakın nezaretçiye haber verir. Olay, ay-
rıca, yetkili ve sorumlulara ve Bakanlığa da derhal duyurulur. Yangında çıkan
zehirleyici, boğucu, yanıcı gazlara karşı gerekli önlemler, fenni nezaretçi
tarafından alınır.
Yangın ve duman tehlikesi beliren yerler
Madde 230 - İşçiler, yangın ve duman tehlikesi beliren yerlerden hemen
uzaklaştırılır ve buralara girilmesi fenni nezaretçinin iznine bağlıdır.
Barajların denetimi
Madde 231 - Yangın sahalarını terk ve tecrit edilmiş ocak kısımlarından
ayıran barajlar, düzenli olarak denetlenir. Denetim sonuçları, iş güvenliği ra-
por defterine yazılır.
Barajların açılması
Madde 232 - Barajlarla kapatılmış bölümlerin yeniden açılmasının güvenlik
yönünden sakıncalı görülmemesi halinde, açma işlemi, Bakanlığın izni üzerine
fenni nezaretçinin yönergesi çerçevesinde yapılır.
Barajlar açılırken kurtarma araç ve gereçleriyle donatılmış bir kurtarma
ekibi hazır bulundurulur.
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kuyuların Kazılması, Derinleştirilmesi Sırasında, Taşıma ve İşaretleşme
Düzeni
Muayene ve denetimler
Madde 233 - Kuyuların güvenlik işlerinden sorumlu nezaretçi, bu Tüzükte
öngörülen muayene ve denetimlere ek olarak, 24 saatte en az bir kez, kuyuların
genel durumuyla, döşemelerin, sahanlıkların ve tulumbaların kuyu içerisinde
asılmasına yarayan düzen, araç ve gereçleri muayene ederek ve denetleyerek kuyu
rapor defterine yazar.
Düşmelere karşı önlemler
Madde 234 - Kuyularda, işçilerin iskele, döşeme veya sahanlıklardan kuyuba-
şı ve röset ağızlarından düşmelerine ve yukardan düşecek şeylerin isçilere ve
havalandırma sistemine zarar vermesine karşı bütün önlemler alınır.
İşin öngörülen esaslara göre yürütülmesi
Madde 235 - Fenni nezaretçi tarafından görevlendirilen bir nezaretçi, kendi
vardiyası süresince, bu bölümde düzenlenen işlerin, işçi sağlığı ve iş güvenli-
ği yönünden, kendisine iletilen esaslara göre yürütülmesinden sorumludur.
Nezaretçinin kuyudan ayrılması
Madde 236 - Vardiya sonunda kuyudan en son nezaretçi çıkar ve kendi ekibini
izleyen ekibin nezaretçisi inmeden kuyudan ayrılamaz.
Boşaltılan kuyulara inme
Madde 237 - Lağım atılmaları vb. nedenlerle çalışmaların durdurulup işçile-
rin dışarıya çıkarıldığı hallerde, nezaretçi, kuyuyu denetlemeden güvenlik
bakımından yeterli bulmadan hiç kimsenin kuyuya inmesine izin verilmez.
Su, akıcı kum ve eski imalat tabakaları
Madde 238 - Tehlikeli miktarda su, akıcı kum ve eski imalat tabakaları ara-
sında kazılmakta olan kuyularda, çalışanların gerektiğinde kuyudan derhal çık-
malarını sağlayacak önlemler alınır.
Taşıma işlerinde uygulanacak hükümler
Madde 239 - Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, Tüzüğün İkinci
Kısmının Altıncı Bölümünde yer alan hükümler uygulanır.
50 metre derinliğe inildiğinde yapılacak işler
Madde 240 - Kazma veya derinleştirme sırasında 50 metre derinliğe inildi-
ğinde, kuyular içinde kayıtlar tesis edilir.
Kuyu ağzında ve işçi bulunan katlarda, ancak, kova veya malzemenin geçmesi
istenildiğinde açılan, bunlar geçince hemen kapanan, özel mekanik düzenli ka-
paklar bulundurulur. Bu kapaklar çevresinde çalışan işçiler, emniyet kemeri
kullanırlar.
İş süresince kuyubaşı yeterince aydınlatılır.
Kod göstergesi ve frenler
Madde 241 - Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, çıkarma maki-
naları, 125 inci maddede öngörülen kod göstergesi ve 127 nci maddede öngörülen
fren düzeniyle donatılır.
İşaretleşme düzeni
Madde 242 - Kazılmakta ve derinleştirilmekte olan kuyularda, Tüzüğün 145
inci maddesinde sözü edilen işaretleşme düzeninin kurulması zorunludur.
İndirilmekte ve çıkarılmakta olan kovalar
Madde 243 - Aşağı indirilmekte olan kovaların, kuyu içindeki veya dibindeki
işçilere çarpmaması için gerekli önlemler alınır. Kovalar, yukarı çekilmeye
başlanmadan önce, hareketsiz hale getirilir.
Kovalar, ağızlarından 20 santimetre eksik doldurulur; dış yanlarına ve
özellikle diplerine yapışmış olan taş vb. maddelerden iyice temizlenir.
Kovayla insan taşınması
Madde 244 - Kuyu ağzındaki veya katlardaki özel kapılar kapanmadan kovalar-
la kuyuya inilip çıkılamaz.
Kuyu kontrolu yapanlar dışında, hiç kimse kovanın kenarına binemez.
Kovayla insan taşımalarında emniyet kemeri kullanılması zorunludur.
İnsan taşımasında kullanılan kovaların hızı, saniyede 1,5 metreyi geçemez.
Bu hız, Bakanlığın izniyle arttırılabilir.
Kısmen veya tamamen malzeme yüklü kova içinde insan taşınamaz. Karşılıklı
olarak çift kovayla çalışılıyorsa, insan taşınırken hiç bir kovayla malzeme ta-
şınamaz.
Fenni nezaretçi tarafından alınacak önlemler
Madde 245 - Fenni nezaretçi, kuyularda, malzeme taşınması, özellikle kova-
ların kullanılması ve işaretleşmeler yönünden gerekli önlemleri alır.
ÜÇÜNCÜ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Elektrikle İlgili Genel Hükümler
Elektrik şebekesi planı ve kullanım yönergesi
Madde 246 - Ocak yönetim yerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit
aygıt ve tesislerin yerlerini gösterir, ölçekli, ayrıntılı ve en son durumu
gösterir bir plan bulundurulur.
Yetkisiz kimselerin elektrik aygıtlarını almasının ve kullanmasının yasak
olduğunu, yangın anında yapılacak işleri, elektrik çarpmasında ilk yardımı,
elektrik devresini kesmekle görevli kişilerle haberleşme biçimini ve gerekli
diğer bilgileri içeren yönerge, uygun yerlere asılır.
Elektrik rapor defteri
Madde 247 - Her işyerinde bir elektrik rapor defteri bulundurulur. Bu def-
tere, bu Tüzük uyarınca, elektrikle ilgili olarak yapılacak bütün muayene, de-
netim ve deneylerin sonuçlarıyla, işveren ve elektrik yetkilileri tarafından
gerekli görülen diğer hususlar ve bilgiler ayrıntılı olarak yazılır.
Yedek aydınlatma aracı
Madde 248 - Elektrikle aydınlatılmakta olup ışıkların sönmesinin tehlikeli
olabileceği yerlerde, yeteri kadar, uygun yedek aydınlatma aracı bulundurulur.
Elektrikli aygıtların yerleştirilmesi
Madde 249 - İnsan eliyle kullanılan veya yönetilen elektrikli aygıtların
denetlemelerinin yapılabilmesi için, en az 60 santimetre genişliğinde, serbest,
kolay ve güvenlikle dolaşılabilecek yolların bulundurulması ve aygıtlar üzerin-
deki kumanda ve manevra kollarının kolaylıkla işletilebilecek biçimde düzenlen-
mesi gereklidir.
Yağlı transformatörler ve yağlı devre kesiciler
Madde 250 - Yağlı transformatörler ve yağlı devre kesiciler, ocak içinde
havalandırılması sağlanmış, yangına dayanıklı, ayrı oda, hücre veya bölmelere
konur. Bu gibi yerler, bir göçük halinde oluşacak tehlikeleri karşı dayanaklı
yapılır ve suya karşı korunur.
Buralara, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı ve aşındırıcı maddeler konulamaz.
Yangın tehlikesi oluşturmayacak biçimde yapılmış olmayan veya bu nitelikle-
rini yitiren aygıtların konuldukları odalar, hücreler, bölmeler ve bunların
ayrıntıla-
ı, yanıcı malzemeden yapılamaz. Bu gibi yerlerde, yanıcı tozların birikmesi
kesinlikle önlenir ve sık sık temizlenir.
Yangın söndürme araç ve gereçleri
Madde 251 - Kablo, telefon ve işaret aygıtlarından başka elektrikli aygıt-
lar bulunan yerlerde veya yakınlarında, uygun yangın söndürme araç ve gereçleri
bulundurulur.
Mevzuata ve standartlara uygunluk
Madde 252 - Bütün elektrikli aygıtlar, iletkenler ve elektrik hatları, il-
gili mevzuata ve standartlara uygun olacaktır.
Bunların her türlü dış etkenlere dayanabilecek biçimde yerleştirilmesine ve
güvenlikle çalıştırılmasına dikkat edilecektir.
Ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtları
Madde 253 - Elektrik tesisleri, uygun ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve ku-
manda aygıtlarıyla donatılır.
Ana devre kesicisi
Madde 254 - Elektrikli aygıtlar, çevrenin sıcaklığı da hesaba katılarak,
ancak, önceden saptanmış bulunan en yüksek sıcaklıkta çalışabilecek biçimde ku-
rulur ve kullanılır.
Ocağın dışında, bütün elektrik akımını güvenlikle kesmeye yarayan bir ana
devre kesicisi kurulur.
Devre yüklüyken, ayırıcı (seksiyonel) ile devre kesmek yasaktır; kesim, ke-
sinlikle devre kesiciyle yapılacaktır.
Yüklü bulunan bir devreye ait devre kesicinin manevrası, ancak sorumlusu
tarafından yapılabilir.
Kısmi devre kesicisi
Madde 255 - Gerektiğinde kullanılmak üzere, uygun yerlere, herhangi bir şe-
beke kısmının akımını tamamen kesecek devre kesicileri yerleştirilir.
Parafudr vb. koruyucular
Madde 256 - Yeraltındaki tesis ve aygıtları, gerilimin aşırı yükselmelerine
karşı korumak amacıyla, yerüstünde, gerekli yerlere, parafudr vb. koruyucular
yerleştirilir.
Telefon bağlantısı
Madde 257 - Yerüstündeki ana dağıtım istasyonuyla gerekli görülen ocakiçi
istasyonları birbirine telefonla bağlanır.
Projelerin Bakanlıkça onaylanması
Madde 258 - Tesisat projesi Bakanlıkça onaylanmayan ocaklarda elektrik
enerjisi kullanılamaz.
İKİNCİ BÖLÜM
Gaz ve Toz patlaması tehlikesi bulunan ocaklarda elektrikle ilgili önlemler
Yalıtkanlar, kablolar, yalıtkanlık direncinin azalmasına karşı önlemler
Madde 259 - Yalıtkan malzemeler kullanılacakları yerlerin özellikleri göz
önünde bulundurularak seçilir.
Ocakiçi elektrik şebekeleri veya hatlarında, dış kılıfı yanmayan veya kendi
kendine yanmayı sürdürmeyen, standartlara uygun ve verilecek yüke yeterli ke-
sitte ocakiçi kabloları kullanılır.
Ocakiçi elektrik tesisatının akım taşıyan kısımları, topraktan tamamen ya-
lıtılmış olacak ve yalıtkanlık direncinin bu konudaki mevzuatta belirtilen dü-
zeyin altına düşmemesi sağlanacaktır.
Yalıtkanlık direncinin herhangi bir nedenle azalması olasılığına karşı,
nötr topraklı sistemler toprak kaçak rölesi, nötr yalıtılmış sistemler, yalıt-
kanlık kontrolü ya-
pan röle ve aygıtlarla donatılmış olacak; bunların çalışıp çalışmadıkları, sü-
rekli olarak denetlenecektir.
Topraklamadan başka önlem alınmayan yerler
Madde 260 - Topraklamadan başka koruyucu önlem alınmayan yerlerde, 261,
263, 264 üncü maddeler hükümleri uygulanır.
Topraklama hatları
Madde 261 - Çalışma gerilimi küçük gerilimin üstündeyse, elektrik kaçağı
yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni kısımlar, topraklamayla güvenlik al-
tına alınır.
Ocakiçi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde
kesiklik veya kopukluk bulunmayacak; kablo ekleme kutuları veya başlıklarında,
güvenli biçimde köprüleme yapılacaktır. Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas
nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmeyecektir.
Topraklamanın yapılışı
Madde 262 - Elektrik tesisatıyla ilgili mevzuat, başka bir topraklama sis-
temine izin vermedikçe, ocakiçi şebekesinin herhangi bir noktasındaki toprakla-
ma, ancak, ocak dışındaki bir topraklama tesisiyle birleştirilerek yapılabilir.
Elektrik tehlikelerine karşı korunma
Madde 263 - a) Küçük geriliminin üstündeki şebekelerde, hatlar, dokunabile-
cek yükseklikteyse, elektrik yalıtımı sağlanır ve mekanik etkilere karşı gerek-
li önlemler alınır. Bakanlığın izniyle tesis edilecek trolley hatları bu hükmün
dışındadır.
b) Elektrikli aygıtların kapakları, yerlerine güvenli biçimde tesbit edil-
miş olacaktır.
c) Zırhlı kabloların zırhları mekaniksel ve elektriksel olarak aygıtın göv-
desine güvenli biçimde bağlanacaktır.
d) Koruma için kullanılan kafes ve tel örgüler sağlam yapılmış ve delikleri
önleyecek ölçüde küçük olacaktır.
Aşırı güçlere karşı koruma
Madde 264 - a) Her şebeke ve devredeki akımın nominal değeri üstüne çıkma-
sına karşı gerekli otomatik koruma aygıtları (devre kesiciler) kullanılacaktır.
b) Devre kesiciler, bağlı oldukları devrelerin akımını güvenlikle ve sürat-
le kesebilecek biçimde seçilmiş olacaktır.
c) Devre kesiciler, dış etkilere karşı korunmuş bulunacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Elektrikli Aygıtlar, İletkenler, Tesisler ve Patlamalara Karşı Alınacak Önlemler
Yağlı aygıtların kurulabileceği yerler
Madde 265 - Yağlı aygıtların kurulduğu yerlerde, yağların belirli ve zarar-
sız bir yerde toplamasını sağlayan önlemler alınacaktır.
Buraların çalışılan yerlerden olabildiğince uzak olmasına özen gösterile-
cektir.
Transformatörün kurulacağı yerler ve güç girişi
Madde 266 - Güç transformatörlerinin bulundukları yerler, bunların meydana
getirdikleri sıcaklığı giderecek biçimde havalandırılır.
Her güç transformatörünün girişi, bağımsız olarak ana şebekeden kesilebile-
cek biçimde düzenlenir. Ancak, gerilimin hepsinde birden aynı zamanda kesilme-
si gereken sürekli olarak paralel bağlı transformatör gruplarında, bu hüküm uy-
gulanmaz.
Devre kesicilerin özellikleri
Madde 267 - Devre kesiciler, devreyi otomatik olarak kestiklerinde, kendi
kendilerine tekrar kapanmayacak özellikte olacaktır.
Yüksek gerilimli ve yağlı devre kesicilerin kurulacakları yerler
Madde 268 - Yüksek gerilimli devre kesiciler ve yağlı devre kesiciler, özel
yerlerde kurulacaktır.
Devre kesicilerin korunma düzenleri
Madde 269 - Devre kesiciler, aşırı akıma, kısa devreye, toprak kaçağına
karşı korunmuş olacaklardır. Nört yalıtılmış sistemlerde, bu kesicilerin yalıt-
kanlık direnci, kontrol düzenleriyle donatılacaktır.
Motorların korunması
Madde 270 - Aşırı akım ve nötr topraklı sistemlerde, motorlar, toprak kaçak
röleleriyle donatılmış, otomatik yol vericilerle korunacaktır.
İletkenler ve kablolar
Madde 271 - Her işyerinde, o işyerinin özelliklerine göre seçilen elektrik
iletkenleri veya kabloları kullanılır.
Elde taşınır aygıtlar
Madde 272 - Küçük gerilimin üstünde çalışan elde taşınır elektrikli aygıt-
ların, yumuşak kablolar içinde, uygun kesitte topraklama iletkeni bulunacaktır.
Bu kablolar üzerindeki madeni koruyucular, tek başlarına, topraklama ilet-
keni yerine kullanılmaz.
Yumuşak kabloların gerilim aldığı noktalarda, uygun devre kesicileri veya
otomatik anahtarlar bulunacaktır.
Kuyu içindeki ve dibindeki kablolar
Madde 273 - Kuyu içindeki ve dibindeki elektrik kabloları, sürtmelere,
çarpmalara ve üstlerine düşebilecek cisimlere karşı korunmuş olacaktır.
Ulaşım yollarındaki kablolar ve elektrikli aygıtlar
Madde 274 - Ocakiçi ulaşım yollarındaki kablolar ve elektrikli aygıtlar,
yoldan geçen araçlardan,arabalardan ve hareketli aygıtlardan zarar görmeyecek
bir uzaklıkta kurulmuş ve korunmuş olacaktır.Bunlar,taramalarda, özel olarak
güvenlik altına alınacaktır.
Fiş - priz için önlemler
Madde 275 - Küçük gerilimi aşan tesisatta fiş-prizin birbirinden ayrılması-
nı, fişin yerinden oynamasını önleyecek bir güvenlik düzeni bulundurulur.
Devre gerilimi kesilmeden fiş yerinden çıkarılamaz.
Devre geriliminin uzaktan kumandayla kesildiği elektrikli kilitleme düzen-
leri, bu hükmün dışındadır.
Prizlerin yapılışı
Madde 276 - Prizler, fiş çıkarıldığında, gerilim altında bulunan kısımları-
na dokunulamayacak nitelikte olacaktır.
Küçük gerilimlerde kullanılan fişler
Madde 277 - Küçük gerilimlerde kullanılan madeni fişlerin boyutları ve bi-
çimleri, daha üst gerilimlerde kullanılanlardan farklı olacaktır.
Küçük gerilime bağlanma
Madde 278 - El lambaları ve topraklanmayan elde taşınır aygıtların küçük
gerilime bağlanması zorunludur.
Akım kesici düzen
Madde 279 - Elde taşınabilir ve hareketli aygıtlar ve makinalar üzerindeki
akım kesici düzen ya bu aygıt ve makinaların sabit birer parçaları halinde ola-
cak ya da uzaktan kumandalı akımın kesilmesini sağlayan kumanda anahtarı aygı-
tın üzerinde bulunacaktır.
Aydınlatma şebekesi gerilimi
Madde 280 - Aydınlatma şebekelerinde, gerilim, 250 voltu geçmeyecektir.
Lambalar sağlam ve saydam bir koruyucuyla örtülecek; ayrıca, sağlam bir ka-
fes içine alınacaktır.
Ayaklar içinde kullanılan aydınlatma lambaları ve kablolar için, Bakanlığın
özel izni gereklidir.
Patlama tehlikesi bulunan ocaklardaki aygıtlar
Madde 281 - Grizu veya kömür tozu patlama tehlikesi bulunan ocaklarda kul-
lanılacak bütün elektrikli aygıtlar, alev sızdırmaz nitelikte olacaktır.
İşaretleşme kabloları çekilmesi
Madde 282 - Özel bir düzenle aynı zamanda işaretleşme ve telefon konuşmala-
rı için kullanılması hali dışında, işaret kabloları içinde, telefon devrelerine
ayrılmış hatlardan başka, elektrik hattı bulundurulamaz.
İşaretleşme kablolarının nitelikleri
Madde 283 - İşaretleşme aygıtlarının ve telefonların enerji kaynakları, gü-
venlik koşullarına uygun nitelikte olacaktır.
Kuyu içindeki işaretleşmelerde, çarpma ve darbelere karşı dayanaklı kablo-
lar kullanılacaktır.
Birbirinden bağımsız olan çıkarma sistemlerinin işaretleşme iletkenleri or-
tak bir kılıf içinde bulundurulamaz.
Ana çıkarma tesisleri makina dairesinde, işaretleşme devrelerinde meydana
gelebilecek herhangi bir aksaklığı açıkça gösterebilecek bir düzen bulundurulur.
Yüksek gerilimin düşürülmesi
Madde 284 - Dağıtım, yüksek gerilimli ise, alçak gerilime düşürülerek kul-
lanılır. Ancak, güçleri 50 kilovatı aşan, güvenlik önlemleri alınmış sabit
elektrik motorları, bu hükmün dışındadır.
Otomatik kesilme
Madde 285 - Alternatif akım şebekesinin devreleri, toprak kaçak akımı, o
devre için tesbit edilen değerin % 15 ini geçtiğinde, otomatik olarak kesile-
cek biçimde düzenlenir.
Topraklama
Madde 286 - Yüksek gerilimli şebekelere bağlı aygıtlar, kontrol ve ölçü
aletleriyle kabloların madeni dış kılıfları topraklamayla güvenlik altına alı-
nır.
Nötr izoleli sistemlerle tesis edilen ve sürekli yalıtım kontrol devre ay-
gıtlarıyla donatılmış bağımsız şebekeler, bu hükmün dışındadır.
Grizulu ocaklarda elektrik enerjisi kullanılması
Madde 287 - Ani grizu boşalması olasılığı bulunan ocaklarda, onaylı belgesi
olan, taşınabilir elektrik lambaları dışında elektrik enerjisi, ancak, Bakan-
lıkça yürürlüğe konacak yönetmelik esaslarına göre kullanılır.
Alev sızdırmaz aygıtlar
Madde 288 - Grizulu ocaklarda, ancak, özel belgesi bulunan alev sızdırmaz
özellikte aygıtlar kullanılır. Kullanım sırasında, bu Tüzükte öngörülen güven-
lik koşullarına uyulması zorunludur.
Elektrikli aygıtların belgeleri
Madde 289 - Grizu veya kömür tozu veya her ikisinin birden patlama tehli-
kesi olan yerlerde kullanılacak bütün elektrikli aygıtların, Bakanlıkça kabul
edilmiş bir test istasyonundan verilmiş, alev sızdırmaz veya kendiliğinden em-
niyetli nitelikte olduklarına ilişkin belgeleri bulunacaktır.
Elektriksel ve mekanik kilitlenme
Madde 290 - Devrelere, fiş - priz düzeniyle alçak gerilim verilmekteyse
fiş ve priz, akım taşıdıkları sırada birbirinden ayrılmayacak biçimde elektrik-
sel ve mekanik olarak kilitlenecektir.
Fiş- priz biçiminde yapılmış olan kablo ekleme ve bağlantı başlıkları ge-
rilim kesilmeden, birbirlerinden ayrılmayacaklardır.
Alev sızdırmaz aygıtların muayenesi
Madde 291 - Alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli aygıtlar, bu nite-
liklerini yetirdiklerinde, kullanılamazlar.
Alev sızdırmaz veya kendiliğinden emniyetli aygıt ve malzemeler, bu nite-
liklerini yitirip yitirmedikleri yönünden 5 yılda en az bir kez, test istas-
yonlarında muayene edilir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlı-
ğı, söz konusu muayeneler için, gerekli görülen bölgelerde, yeter sayıda tek-
nik personelle donatılmış, test istasyonları kurar ve çalıştırır veya bu mua-
yeneler, Bakanlıkça yetkisi kabul edilmiş bir istasyonda yapılır.
Grizulu yerlerde yapılacak işler
Madde 292 - Denetim sonucunda, grizu bulunmadığı tesbit edilmiş olmadıkça,
devre gerilim altındayken, hiçbir aygıtın koruyucusu açılamaz ve hiçbir ilet-
ken çıplak olarak havayla temas ettirilemez.
Yukarıdaki hükümler, grizuyu ateşleyemeyecek biçimde yapılmış olan telefon,
işaret devreleri vb. devrelere uygulanmaz.
Alev sızdırmaz aygıtların açılması
Madde 293 - Alev sızdırmaz aygıtların koruyucularına özen gösterilerek kul-
lanılır ve bunlar, ancak, yetkili elektrikçiler tarafından açılır.
Alev sızdırmaz koruyucunun birleşim yüzeyleri veya soğutucu levhalar ara-
sındaki açıklık, aygıtın sertifikasında belirtilenden çok olamaz. Soğutucu lev-
haların arası daima temiz tutulur; tıkanmasına ve genişlemesine izin verilmez.
Grizulu yerlerde topraklama ve kısa devre
Madde 294 - Gerilimi kesilen kısımların topraklanmasına veya bu kısımlarda
kısa devre yapılmasına, ancak, grizu bulunmadığı kesinlikle kanıtlandıktan son-
ra, yetkili elektrikçi tarafından izin verilir ve işin sonuna kadar grizu sü-
rekli kontrol edilir.
Alev sızdırmaz aygıtlarda onarımlar
Madde 295 - Yapılan onarımlar, aygıtların alev sızdırmaz özelliklerini de-
ğiştirmeyecektir.
Alev sızdırmaz aygıtların parçaları, aynı özellikte yedek parçalarla değiş-
tirilir. Alev sızdırmaz aygıtların koruyucularında hiçbir değişiklik yapılamaz.
Aygıtlar üzerinde değişiklik yapmak zorunlu olduğunda, bu değişiklik için
291 inci maddede sözü edilen istasyona başvurularak belge alınması zorunludur.
Alev sızdırmazlık nitelikleri konusunda kuşku duyulan aygıtların bu istas-
yonlara gönderilmesi işverenin sorumluluğundadır.
Metan oranının % 1,5 u geçmesi
Madde 296 - Genel havasındaki metan oranı % 1,5 u geçen yerlerdeki iletken-
lerin ve elektrikli aygıtların gerilimi derhal kesilir ve koşullar düzelmedikçe
yeniden verilmez.
Elektrik tesisatının kontrolu
Madde 297 - Bütün elektrikli aygıtlarla kablolar ve ayrıntıları, haftada en
az bir kez, dışından kontrol edilir, yılda en az bir kez, yalıtkanlık kontrolu-
na tabi tutulur.
Sürekli yalıtım kontrolu yapan aygıtlarla donatılmış devreler, bu hükmün
dışındadır.
Ocağın bütün elektrik tesisatı, yılda en az bir kez, baştan aşağı kontrol
edilir.
Bütün elektrikli aygıtlar ve kablolar, çalışmaya başlamadan önce kullanan-
larca kontrol edilir.
Alev sızdırmaz aygıtlar, gerektiği kadar sık ve düzenli aralıklarla, elekt-
rikle işleyen konveyörlerle yükleyici motorlar da yerleri değiştirildiğinde,
kontrol edilir.
Bütün koruyucu röle ve devrelere, ayda en az bir kez, deney uygulanır.
Deney ve kontrol aletleri
Madde 298 - Deney ve kontrol aletleri, normal kullanışları sırasında tehli-
ke yaratmayacak tipte yapılmış olacaktır.
Kabloların kontrolu
Madde 299 - Yapılan kontrol ve deneylerde tehlike yaratacak biçimda hasara
uğramış veya bozulmuş oldukları görülen kablolar, derhal onarıma alınır veya
sağlamlarıyla değiştirilir.
Hasara uğramış veya bozulmuş kablolar, esaslı biçimde onarılıp kontrol
edilmedikçe, ocak içinde tekrar kullanılamaz.
Onarımlar izola bantlarla yapılamaz.
Yumuşak kablolar, 3 ayda en az bir kez, bulundukları yerlerde kontrol edi-
lir ve son kontrol tarihiyle sonuçları rapor defterine yazılır.
Elektrikli aygıtların kilitlenmesi
Madde 300 - Elektrikli aygıtların yetkisiz kişilerce oynanması tehlike ya-
ratacak kumanda kolları, özel anahtarı bulunan kilitlerle kilitlenir, bu sağ-
lanamazsa aygıtlar, kapısı kilitlenebilen bir bölmeye yerleştirilir.
Anahtarlar sorumlu kişilere teslim edilir.
Alev sızdırmaz aygıtların civataları
Madde 301 - Alev sızdırmaz aygıtların kapak civataları eksiksiz olacak ve
tamamen sıkılmış durumda bulunacaktır. Yetkisiz kişilerce sökülmesini engelle-
mek üzere, civata başları özel şekilli veya özel anahtarlarla sökülebilecek yu-
valara gömülü olacaktır.
Gerilimin kesilmesi
Madde 302 - Kullanılmayan iletkenlerin ve aygıtların gerilimi kesilir. An-
cak,yüksek gerilimli aygıtlarda, gerilimin kesilmesi, aygıtın nem almasına veya
iç terlemeye neden oluyor, bundan dolayı yalıtkanlık direncinde azalma meydana
geliyorsa, gerilim kesilmez ve üzerlerine gerilim olduğunu gösteren bir uyarı
levhası asılır.
İstasyonlara girme yasağı
Madde 303 - Yetkisiz ve izinsiz kişiler, tali istasyona veya transformatör
odasına giremezler. Durum, uyarı levhalarıyla belirtilir.
Yağların kontrolü
Madde 304 - Yağlı aygıtlarda bulunan yağın miktarı ve niteliği, sürekli
olarak kontrol edilir. Yağlar, yılda en az bir kez, yalıtkanlık testine tabi
tutulur.
Üzerinde çalışılacak elektrik tesisatı
Madde 305 - Üzerinde çalışma yapılacak elektrik tesisatının besleme kaynak-
larından ayrılması ve topraklanması gerekir. Bu gibi yerlere gerilim veren dev-
re kesicileri açık durumda kilitlenmedikçe veya çalışılan yere gerilim verilme-
si başka bir yolla kesin olarak önlenmedikçe, çalışma yapılamaz.
Arıza ve tehlike
Madde 306 - Arıza veya tehlike yüzünden gerilimin her kesilişinde, derhal,
yetkili elektrikçiye haber verilir ve nedenleri, elektrik rapor defterine yazı-
larak imzalanır.
Onarımlar
Madde 307 - Onarımlar, yalnız yetki verilen elektrikçiler tarafından veya
bunların yönetim ve sorumlulukları altında yapılır.
Elektrikli aygıtlar, her onarımdan sonra, kontrol edilip denenmeden hizme-
te konulamaz.
Aygıtlarda bozukluk ve düzensizlik
Madde 308 - Koruyucularında bozukluk olan veya çalışmasında düzensizlik
görülen aygıtların gerilimi, derhal kesilir; bunlar, bozukluk veya düzensizlik
giderilmeden kullanılamaz.
İlgili diğer mevzuat
Madde 309 - Elektrik tesisatının işletilmesiyle ilgili olarak, bu Tüzükte
öngörülenler yanında ilgili diğer mevzuat hükümleri de uygulanacaktır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Makinalar ve Mekanik Malzemeler
Makinaların ve mekanik malzemelerin genel nitelikleri
Madde 310 - Yeraltı işlerinde kullanılan makinalar ve mekanik malzemeler,
olabildiğince ocakların gerektirdiği niteliklere sahip olacak; bu Tüzükte be-
lirtilmeyen nitelikleri yönündense, sınai kuruluşlarda, bunların plan, yapım,
kuruluş, bakım, kontrol ve deneme çalışmalarına ilişkin olarak uygulanmakta
olan teknik esaslara uygun bulunacaktır.
Koruyucu altına alma
Madde 311 - Volanlar, dişliler, kayışlar ve makinaların hareket eden diğer
parçaları, güvenli biçimde koruyucu altına alınacaktır.
Günlük ve haftalık kontrol
Madde 312 - Ayak alınlarında, ayak dip yollarında ve mekanik taşıma yapılan
ana yollarda çalışan makinaların koruyucu düzenleri hergün, diğer bütün makina-
lar ve mekanik düzenler ise haftada en az bir kez, yetkili bir nezaretçi tara-
fından kontrol edilir.
Tehlikeli konumda olan uzaktan kumandalı makinalar
Madde 313 - Gelip geçenler için tehlike yaratabilecek konumda olan, uzaktan
kumandalı makinaların üzerine, uyarı levhaları konur ve bunlar, durdurma düzen-
leriyle donatılır.
İçten yanmalı motorlar
Madde 314 - İçten yanmalı motorların, ocak içerisinde kullanılabilmeleri,
ancak, Bakanlığın kabul ettiği tipten olmalarına veya iznine bağlıdır.
Buhar kazanı ve buhar çıkaran tesisler
Madde 315 - Ocak içinde vulkanizasyona yarayan ve teknik koşullara uygun
olan aygıtlar dışında, buhar kazanı veya buhar çıkaran başka bir tesis yapıla-
maz.
Kompresörlerin kurulması, çıkarılması, bakımı ve korunması
Madde 316 - Yeraltında kullanılacak basınçlı havayı sağlayacak kompresörün
kurulması, çalıştırılması, bakımı ve korunmasında aşağıdaki esaslara uyulur:
a) Kompresöre giren hava, olabildiğince kuru, temiz ve serin olacaktır;
b) Kompresör içindeki havanın en yüksek sıcaklığı, kompresörün yağlanması
için kullanılan yağın parlama noktasından, en az 30 derece düşük olacaktır;
c) Hava sıcaklığının aşırı yükselmesi veya kompresörün soğutma sisteminde
kullanılan sıvının dolaşımında bir kesilme meydana gelmesi durumunda, kompre-
sörde, otomatik olarak veya makinist tarafından durdurulmasını sağlayacak bir
düzen bulunacaktır;
d) Kuyu diplerine boruyla gönderilen basınçlı havanın, olabildiğince kuru
ve serin olmasına dikkat edilecektir;
e) Kompresörlerin yağlanması için kullanılacak yağlar, standartlara uygun
olacaktır.
Basınçlı hava depoları
Madde 317 - Ocak içinde ve dışında kullanılacak basınçlı hava depolarının
yapımı, malzeme ve donanımı, standartlara uygun olacaktır.
BEŞİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Tehlike Hali, Tehlike ve Kazanın Bildirilmesi İlk Yardım, Kurtarma ve Gü-
venlik Teşkilatı
Tehlike halinde yapılacak işler
Madde 318 - İşçilerin hayatı, sağlığı veya ocak için tehlikeli bir durum
gören herkes, olanak varsa, bunu giderecek önlemleri, derhal alır. Başaramazsa,
burada çalışan işçilere durumu ve tehlikeli bölgeden çekilmeleri gereğini bil-
dirir ve en yakın nezaretçiye hemen haber verir.
İşçilerin çıkarılması
Madde 319 - Tehlikenin giderilmesi için özel olarak görevlendirilmiş bir
nezaretçinin emri altında çalıştırılanların dışında, işçiler, tehlike belirtisi
görülen yerlerden derhal çıkarılırlar.
Tehlike durumunun bildirilmesi
Madde 320 - İşi biten vardiyanın nezaretçileri, kendilerinden sonraki neza-
retçilere denetimleri altında yapılacak işlerdeki tehlike ihtimalleri ve alın-
ması gerekli önlemler hakkında bilgi verirler ve durumu rapor defterine yazar-
lar.
Fenni nezaretçiye duyurma
Madde 321 - Ocakta meydana gelen ölümler, ağır yaralanmalarla işçi sağlığı-
nı, iş güvenliğini ve iş düzenini sarsacak nitelikteki olaylar, hemen fenni
nezaretçiye duyurulur.
Tehlike sırasında ve sonrasında alınacak önlemler
Madde 322 - Tehlike sırasında işçilerin ileri geçmemeleri gereken noktalar,
fenni nezaretçi veya yardımcıları tarafından, belirlenerek açıkça işaretlenir.
Tehlikenin giderildiğinin bildirilmesinden sonra, fenni nezaretçi tarafın-
dan, söz konusu yerde, tehlikenin niteliğine göre gerekli denetimler yapılıp
güvenliğin sağlandığı belirlenmeden çalışmaya başlanamaz.
Tehlikelerin ve kazaların Bakanlıklara bildirilmesi
Madde 323 - İşçi sağlığı ve iş güvenliğini sarsacak tehlikeler, can kaybı-
na, ağır yaralanmaya veya zehirlenmeye neden olan kazalar, işveren tarafından,
derhal, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Ba-
kanlığına bildirilir.
Bu bildirim, yerel makamlara, genel hükümler çerçevesinde yapılması gerekli
bildirme zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
7 günden çok iş göremezlikle sonuçlanan iş kazaları, nedenleriyle birlikte,
yazılı olarak, yukarıda belirtilen makamlara bildirilir.
Teknik incelemelere esas olacak bildirim
Madde 324 - Yeraltı yangını, taşıyıcı halatın kopması, kafesin molete çarp-
ması, su baskını, gazların veya tozların yanması veya patlaması, işletmenin
normal çalışmalarını kısmen veya tamamen durduracak nitelikteki göçükler vb.
nitelikteki olaylar, yaralanma olmasa bile, teknik incelemelere esas olmak üze-
re, derhal, yukarıdaki maddede yazılı makamlara bildirilir.
İlk yardım kursu
Madde 325 - Ocakta çalışan işçilerin, 3 kişiden az olmamak üzere, en az
% 5`i ilk yardım kurslarında yetiştirilir. Olanak varsa, daima, aynı işçi gru-
buyla birlikte çalışmaları sağlanır. Bunlar yılda bir kez, geliştirme kursuna
gönderilir ve bu husus kurs belgesine yazılır.
İlk yardım ekibinde bulunanların adları, ilk yardım odasına ve ocak dışın-
daki ilan tahtalarına bir liste halinde asılacaktır.
İlk yardım malzemesi
Madde 326 - Yeraltında kullanılacak ilk yardım malzemesi, uygun kaplar içe-
risinde, ilk yardım görevlileri tarafından korunur.
İlk yardım malzemesi, haftada bir kez, ocak dışına çıkarılarak denetlenir
ve eksikleri tamamlanır. Bu malzeme, en geç 3 ay içinde ocak dışındaki malze-
meyle değiştirilir.
Ocaktan çıkarılan malzeme, sağlık yönünden sakıncası yoksa, ocak dışında
kullanılabilir.
İlk yardım odası
Madde 327 - Ocağın merkezi bir yerinde bağımsız bir ilk yardım odası kuru-
lur. Önemli yaralanma, zehirlenme ve hastalanma gibi durumlarda, bu ilk yardım
odasına, derhal, olanak varsa, telefonla haber verilir. Bir doktor veya hasta-
bakıcı istenip istenmediği ve yaralının ocak dışına taşınmakta olup olmadığı
bildirilir.
İşveren hasta veya yaralının hastaneye veya evine taşınması için uygun bir
araç sağlamakla yükümlüdür.
Kazaya uğrayanların taşınmasına ilişkin önlemler
Madde 328 - Kafesleri düz konmuş bir sedyeyi almayacak kadar dar olan kuyu-
larda, kazaya uğrayanların sağlık durumlarının daha çok ağırlaşmasına meydan
vermeden dışarı çıkarılması için, uygun önlemler önceden alınır.
İlk yardım odasına başvuru
Madde 329 - Yarası hafif ve pansumanı yapılmış bile olsa, yaralanan kimse,
işyerinden ayrılmadan önce, ilk yardım odasına başvurarak durumunu bildirir.
İlk yardımla ilgili denetimler
Madde 330 - İşveren, ilk yardım odalarını, malzemesini, yaralı taşıma
düzenini, ayda en az bir kez denetler.
Görülen arızalar ve eksiklikler, derhal giderilir.
İKİNCİ BÖLÜM
Kurtarma ve İş Güvenliği Teşkilatı
Kazada yapılacak işler
Madde 331 - Ocaklarda meydana gelen patlama, yangın vb. önemli olaylarda,
kurtarmanın ve gerekli diğer işlerin iyi yürütülmesini sağlamak amacıyla, fenni
nezaretçi gerekli önlemleri alır.
Bu gibi olayların meydana geldiği işyerlerinde, fenni nezaretçi ve işveren-
ler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı mühendisleri olay yerine gelinceye ka-
dar, gerekli önlemleri alarak kurtarma çalışmalarını yapmak zorundadırlar.
Önlemin niteliğini belirlemede fenni nezaretçiyle Bakanlık mühendisleri
arasında anlaşmazlık olursa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı temsilcisinin
öngördüğü önlem ve öneriler, onun yönetimi altında uygulanır. Durum tutanakla
saptanır.
İşveren, bu önlemlerin alınması için gerekli işçi, araç, malzeme ve parayı
fenni nezaretçinin ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı temsilcisinin emirle-
rine hazır bulundurmak zorundadır.
Kurtarma istasyonları
Madde 332 - Maden ocaklarında, bir kurtarma istasyonu kurulması zorunludur.
Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işletmeleri,
merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler.
Bu hüküm, aynı işletmenin çeşitli ocakları için de geçerlidir.
İşletmeler merkez kurtarma istasyonlarının kuruluş ve yönetim giderlerini,
çalıştırdıkları işçilerin sayısına göre, aralarında paylaşırlar.
Kurulacak kurtarma istasyonlarının kuruluş yerlerine, yöneticilerine, kur-
tarma ekiplerinin oluşumuna, kurtarıcıların niteliklerine ilişkin esasların ve
belgelerin Bakanlıkça uygun görülmesi gereklidir.
Kurtarma Eğitimi
Madde 333 - Ocaklarda çalışan işçilerin, 10 kişiden az olmamak üzere, en az
% 3 ü, gerektiğinde kurtarma işinde görevlendirilmek üzere, önceden eğitilir.
Bunlardan, kurtarma istasyonunda görevlendirilmeyenler, normal işlerine de-
vam ederler.
Kurtarma istasyonunda ve ocaklardaki kurtarma ekibinde bulunanların sayıla-
rı, adları, adresleri ve çalıştıkları vardiyaları gösteren listeler, kurtarma
istasyonlarında bulundurulur.
Kurtarma istasyonunda yönetim ve denetim
Madde 334 - Kurtarma istasyonu, bir maden yüksek mühendisi veya maden mü-
hendisiyle kurtarma işlerinde yetişmiş ve ocak içerisinde de bu gibi işlerde en
az 3 yıl uygulama görmüş bir nezaretçinin yönetim ve denetimi altında bulunur.
Kurtarıcıların seçilmesi
Madde 335 - Kurtarma işinde yetiştirilecek elemanlar, sağlık durumları, so-
ğukkanlılıkları, dayanıklılıkları, bu işe yatkınlıkları, genel bilgileri, daimi
kurtarıcılar ve ocaklardaki personelle işbirliği yapma yetenekleri bakımından
dikkatle seçilir.
Kurtarıcılar, en az ilkokul mezunu ve özellikle ocakiçi işlerinde 2 yıl ve-
ya daha çok deneyimli olacaklar ve kurtarma istasyonu yönetimi tarafından ve-
rilmiş bir belgeye sahip bulunacaklardır.
Yılda bir kez yapılacak sağlık muayenesinde, işe elverişli oldukları tesbit
edilmeyenler, kurtarıcılık görevinde çalıştırılamazlar.
Kurtarıcı eğiticileri
Madde 336 - Kurtarma istasyonlarında, kurtarıcıları yetiştirecek eğitimci-
ler bulundurulur.
Kurtarma işinde yetiştirilmek üzere seçilenler, kurslara katılmak zorunda-
dırlar.
Yeterlik belgesi kazanmış kurtarıcılar, 6 ayda en az bir nazari ve uygu-
lamalı geliştirme kurslarına gönderilirler; bu husus belgelerine yazılır.
Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereç
Madde 337 - Kurtarma istasyonlarında bulundurulacak araç ve gereçlerin cins
ve miktarını Bakanlık belirler.
Aygıtlar ve ölçü aletleri
Madde 338 - Kurtarma istasyonlarındaki aygıtlar ve ölçü aletleri, her an
kullanılmaya hazır durumda bulundurulacaktır.
Kurtarma istasyonu yönergesi
Madde 339 - Kurtarma istasyonu nezaretçisi veya mühendisi tarafından, is-
tasyonun yönetimine, kurtarma ekiplerinin oluşumuna ve eğitimine, kazanın duyu-
rulmasına, kazada yapılacak işlere, yararlanılacak araçlara, araç ve gereçlerin
onarım, bakım ve korunmasına ilişkin bir yönerge hazırlanır. Merkez kurtarma
istasyonlarına ilişkin yönergenin birer örneği bağlı ocaklara gönderilir.
Kurtarma planı
Madde 340 - Her ocakta kurtarıcıların yararlanması için belli başlı kapıla-
rı, barajları, hava köprülerini, hava akımını ayarlayan düzeni ve telefon
istasyonlarını gösterir bir plan bulundurulur; bir örneği kurtarma istasyonuna
gönderilir.
Planda, hava giriş ve çıkış yolları değişik renklerde gösterilir.
Kurtarıcıların kullanacağı işaretler
Madde 341 - Kurtarmada kullanılacak işaretler, bütün ocaklar için tek tip
olarak belirlenir ve eğitimleri sırasında kurtarıcılara öğretilir.
Güvenlik başmühendisliği, mühendisliği ve nezaretçisi
Madde 342 - İşçi sağlığı ve iş güvenliği konularında inceleme ve denetimle-
ri yapmak, sonuçlarına göre gerekli önlemleri almak ve önerilerde bulunmak üze-
re, işveren tarafından, 300 den az işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik ne-
zaretçisi, 300 den çok işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik mühendisi ata-
nır. Birden çok güvenlik mühendisi bulunan işletmelerde, ayrıca, bu güvenlik
mühendislerinin bağlı bulunacağı bir güvenlik başmühendisliği kurulur.
Güvenlik başmühendis ve mühendislerine güvenlik işleri dışında görev veri-
lemez.
Bunların maden yüksek mühendisi veya mühendisi olmaları, güvenlik başmühen-
disinin en az 3, güvenlik mühendisinin ve nezaretçinin en az 2 şer yıllık ocak
çalışmalarının bulunması ya da bu süre kadar güvenlikle ilgili bir görev yap-
mış olmaları zorunludur.
Güvenlik mühendisi, çalışmaların, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerine
uygun olarak sürdürülmesi için fenni nezaretçiyle işbirliği yapar; görüş ve
önerilerini fenni nezaretçiye ve bağlı bulunduğu güvenlik başmühendisliğine
bildirir.
Kaza istatistikleri
Madde 343 - Ocak yönetimi, iş kazalarını, nedenleriyle birlikte, işyerinde-
ki kaza defterine, günü gününe yazacak ve istatistiklerini, yıl sonunda, Çalış-
ma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı`na
gönderecektir.
ALTINCI KISIM
Çeşitli Hükümler
Telefon haberleşmesi
Madde 344 - Bir vardiyasında en az 50 işçi çalıştırılan veya ocak ağzından
itibaren 1000 metre uzaklığa kadar yayılmış olan ocaklarda, uygun yerlere, oca-
ğın çeşitli bölümleri ve ocakiçiyle dışı arasında haberleşmeyi sağlayacak yeter
sayıda telefon konur.
Ocağa konulacak olan telefon santralları, hava giriş kısmında güvenlikli
bir yere yerleştirilir.
Ocaklara girme yasağı
Madde 345 - Ocak yönetimince yazılı izin verilmemiş kimseler ocağa giremez-
ler. Yazılı izin almış olanlar ise, ocağa, ancak, yetkili bir kişinin eşliğinde
girebilirler.
Ocağa sokulamayacak maddeler
Madde 346 - Ocaklara kesici, yaralayıcı, öldürücü silahlarla alkollü içki
sokulamaz. Kömür ve kükürt ocaklarıyla yangın tehlikesi olan ocaklarda tütün
içilemez. Bu ocaklara sigara, pipo, puro, kibrit, çakmak vb. madde ve malzeme-
ler sokulamaz.
Fenni nezaretçi, bunların ocağa sokulup sokulmadığını anlamak için, ocağa
girenlerin üstlerini arattırır. Üstlerinin aranmasına engel olanlar, ocağa so-
kulamaz.
Tesis, tahkim ve onarım işleri
Madde 347 - Tesis, tahkim ve onarım işleri yapacak olanlar için gerekli gü-
venlik önlemleri alınır. Döşemeler, en çok yüke karşı uygun bir güvenlik katsa-
yısı alınarak yapılır.
Döşemelerde ahşap malzeme kullanılmışsa, bunlar, nezaretçi tarafından, ayda
en az bir kez, muayene edilir.
Kuyu içinde yapılan tesis, tahkim ve onarım işlerinde, işçilerin tek başına
çalıştırılması yasaktır.
Emniyet kemerleri ve düşmelere karşı önlemler
Madde 348 - Silolara, bürlere, ferelere (eğimli küçük galeri ve kuyular)
vb. yerlere, ancak, emniyet kemeri bağlamak gibi güvenlik önlemleri alınarak
girilir.
Dik damarlardaki çalışma yerleri, kömür, cevher ve taş parçalarının düşme-
sine karşı özel olarak korunur.
İşçilerin tek başına çalıştırılamayacağı yerler
Madde 349 - Bir kaza meydana geldiğinde kolayca görülemeyecek ve yardıma
koşulamıyacak yerlerde, tek başına işçi çalıştırılamaz.
Ocağa girenlerin deftere yazılması
Madde 350 - Çalışmak üzere yeraltına gidenlerin adları, her gün, özel bir
deftere yazılır. Bulundukları yerler olanak ölçüsünde bu deftere gösterilir.
Deftere yazılmayanlar ocağa sokulmaz.
Vardiya sonu
Madde 351 - Vardiyanın sorumlu nezaretçisi, kendisinden sonraki nezaret-
çinin haberi bulunması durumu dışında, vardiyanın sonunda, ekibindeki her iş-
çinin, ocaktan çıkmasını sağlamak yükümlüdür.
Defterler ve kayıtlar
Madde 352 - Bu Tüzükte öngörülen defter ve kayıtların tutulmasından ve sak-
lanmasından işveren sorumludur.
YEDİNCİ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Maden ve Taş Ocakları Açık İşletmeleri
Kitle ve blok kayması ve parça düşmesi
Madde 353 - Kazı yapılan ve lağım atılan kademe cepheleri, şantiyeler, iş-
çilerin geçtiği bunlara yakın yollar, taşım yolları, kitle ve blok kayması ve
parça düşmesi olasılığı yönünden ilgili nezaretçi tarafından sürekli olarak
denetlenir. Varsa, tehlike giderilmeden bu işle görevlendirilen işçilerden
başkası buralarda çalıştırılamaz.
Yıldırım düşmesi tehlikesi
Madde 354 - Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa, elektrikli kapsülle ateşleme
yapılan yerüstü işletmelerinde, lağım delikleri, gerekli önlemler alınmadan
doldurulamaz. Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse, doldurma
işlemi derhal durdurulur; patlamanın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehli-
ke geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi için gerekli önlemler alınır.
Kademe dipleri
Madde 355 - Kademe diplerinde, işçilerin yemek yemeleri, dinlenmeleri, pat-
layıcı maddeleri ve sandıklarını koymaları yasaktır.
Çatlak sökümü
Madde 356 - Ateşlemelerden ve donmaları izleyen arazi gevşemesi kar, yağmur
vb. doğal olaylardan sonra, yeniden işe başlamalarda, kademe yüzleri ve çevre-
si, bu işe ayrılmış deneyimli işçiler tarafından yukarıdan başlanıp aşağıya
doğru sürdürülmek suretiyle, çatlak sökümü yapılarak temizlenir.
Kademe alınlarında çalışma
Madde 357 - Kazı yada lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınma-
sı (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması yasaktır.
Malzeme yığınları ve artıkları
Madde 358 - Kademe düzlüklerinde, malzeme yığınları ve artıkları, işçilerin
tehlike anında kaçarak kurtulmalarını engellemeyecek biçimde düzenlenecektir.
Şevlerde çatlak sökümü
Madde 359 - Yüksekliği 5 metre ve eğimi 30 dereceden çok olan şevlerde,
çatlak sökümü vb. çalışmalarda, işçilere emniyet kemerleriyle baret, emniyet
ayakkabısı vb. kişisel koruyucular verilir.
Emniyet kemerlerinin bağlı olduğu halat uçları, kademe üzerinde bulunan
sağlam ber yere bağlanır.
Emniyet kemerleri halatlarının yıpranıp yıpranmadıkları, kullanılmadan ön-
ce muayene edilir ve bunlar belirli aralıklarla deneyden geçirilir.
Kademe yüksekliği ve şev
Madde 360 - Elle kazı ve yükleme yapılan açık işletmelerde kademe yüksek-
liği, 3 metreyi, şev sağlam arazide 60 dereceyi, çöküntülü ve ezik arazide,
kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğra-
mış kalkerlerde, parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi, kaygan ve
sulu yerlerde 30 dereceyi geçemez.
İKİNCİ BÖLÜM
Mekanik Olarak Çalışılan Açık İşletmeler
Makina çalıştırılan kademelerin yüksekliği
Madde 361 - Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı ve derin lağım
deliklerinin uygulandığı kademelerin yüksekliği, 360 ıncı madde hükmüne tabi
olmaksızın, kullanılan kazıcı ve doldurucu makinaların bu yüksekliklerine veya
lağım deliklerinin boyuna göre artırılabilir.
Kademe düzlüğü
Madde 362 - Kademe düzlüğü, atımlardan sonra bile, makinaların rahatlıkla
ve güvenle manevra yapabilmelerine olanak verecek ve çalışan işçiler için teh-
like oluşturmayacak genişlikte olmalıdır.
Yönerge
Madde 363 - Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım
deliklerinin uygulandığı işletmelerde, işveren veya fenni nezaretçi tarafından,
aşağıdaki ayrıntıları içeren bir yönerge hazırlanır:
a) Kademelere verilecek en çok yükseklik,
b) Güvenle çalışmaya olanak verecek kademe düzlüğü genişliği,
c) Çalışılan yerin özelliğine, Jeolojik, tektonik yapısına ve fiziksel
özelliğine göre kademelere verilmesi gereken şev derecesi,
d) Lağım atılacak yerin özelliğine göre, lağım derinliği, lağım aralıkları
ve lağım deliğiyle kademe yüzünün dibi arasındaki uzaklık ve buna göre konulma-
sı gereken patlayıcı madde miktarı,
e) Ateşleme sırasında işçilerin ve makinaların güvenlikleri için alınması
gereken önlemler,
f) Makinaların çalışma koşulları, manevra yerleri, yükleme, taşıma ve bo-
şaltma işlerinde uygulanacak güvenlik önlemleri,
g) Patlayıcı madde doldurma, sıkılama ve ateşleme sırasında alınacak gü-
venlik önlemleri,
h) Çalışma yerlerine görevlilerden başkalarının girmesine karşı önlemler,
i) Patlayıcı maddelerin depolanması, kullanılacakları yere güvenli biçimde
taşınması ve kullanılmalarına ilişkin önlemler.
Tıkanıklıkların giderilmesi
Madde 364 - Huni, kuyu, oluk ve silolarda meydana gelecek tıkanıklıklar,
sağlam döşenmiş ızgaralar, güvenlikli geçit köprüleri ve işçilerin düşmelerini
önleyecek diğer önlemler alınarak giderilir.
Aydınlatma
Madde 365 - Gece çalışmaları yapılan yerler yeterli biçimde aydınlatılır.
SEKİZİNCİ KISIM
Maden İşletmeleri ve Taş Ocakları Karoları
Çukurlar
Madde 366 - İşletme sahasında meydana gelen çukurların çevresi, gece ve
gündüz görülebilecek biçimde, korkuluk, tel örgü vb. engellerle çevrilir ve
gerektiğinde aydınlatılır.
Karolara ve işletme tesislerine, işyeri amirinin izni olmadan görevlilerden
başkası giremez.
Kuyubaşı havuz, kule, baca, dam ve çatılarda güvenlik önlemleri
Madde 367 - Kuyubaşları, su havuzları, soğutma kuleleri ve havuzlarıyla,
aşındırıcı veya sıcak sıvılar bulunan depo, sarnıç gibi yerlerin çevrelerine,
sağlam korkuluk vb. engeller yapılır.
Merdivenler sağlam olacak, kenarlarında dayanıklı merdiven korkulukları
bulunacaktır.
İskele çevrelerinde, en az 90 santimetrelik korkuluklar olacaktır.
Baca, dam, çatı gibi yüksek, kaymaya ve düşmeye elverişli yerlerde çalışan
işçilerin güvenliğini sağlamak üzere, iskele, koruma parmaklığı veya korkuluk-
lar yapılacaktır.
Bu önlemlerin alınmasına olanak yoksa, işçilerin bellerine emniyet kemer-
leri takılacak ve bunlar sabit bir yere sağlamca bağlanacaktır.
Pis sular, gazlar, dumanlar
Madde 368 - Kapalı devre solunum maskeleri kullanılmıyorsa, pis su, gaz ve
dumanların bulunduğu depolara, işçiler, ancak, iyice havalandırılıp temizlendi-
ğine emin olduktan sonra sokulurlar.
Buraların havası, işçinin çalıştığı sürece, denetim altında bulundurulur.
Ateşleme sırasında güvenlik önlemleri
Madde 369 - Yol, bina, köprü, elektrik, telgraf, telefon, havai hat vb.
sabit tesislere, 70 metre uzaklık içerisinde, patlayıcı madde kullanmak yasak-
tır. Ateşleme sırasında işçilerin ve sözü edilen tesislerin korunmaları için
gerekli güvenlik önlemleri alınır.
DOKUZUNCU KISIM
İşverenin, Nezaretçilerin ve Maden İşçilerinin Görevleri ve Teftişleri
Fenni nezaretçi yardımcısı
Madde 370 - Çalıştırılan işçi sayısı, 24 saatte 300`ü geçen ocaklarda, fen-
ni nezaretçiye yardımcı olmak üzere bir ve artan her 200 işçi için, ayrıca
bir yardımcı atanır. Bunların maden mühendisi olması gereklidir.
Fenni nezaretçilerin nitelikleri
Madde 371 - Fenni nezaretçi görevini üstlenecek maden yüksek mühendisi veya
mühendisinin bir maden işletmesinin teknik işlerinde, en az 5 yıllık deneyimi-
nin bulunması zorunludur.
Grizulu veya kendiliğinden yanmaya elverişli kömür damarlarının bulunduğu
işletmelerde görevlendirilecek fenni nezaretçilerin, bu 5 yıllık süreyi, ayrı
nitelikteki ocaklarda geçirmiş olmaları gerekir.
Daimi nezaretçi
Madde 372 - Daimi nezaretçinin, sürekli olarak, işletmede bulunması zorun-
ludur.
Elektrik tesislerinden sorumlu olanlar
Madde 373 - Toplam gücü 100 kilovatın üstünde veya buna eşit beygir gücünde
motorların veya herhangi birinin gücü 25 kilovatı geçen makinaların yahut yük-
sek gerilimin kullanıldığı işletmelerde, makina ve tesisler, bu işlerde en az
3 yıl çalışmış bir elektrik yüksek mühendisi veya mühendisinin sorumluluğuna
verilir.
Yukarıda belirlenenlerden aşağı güçteki tesisler, an az ikinci sınıf ye-
terlik belgesine sahip bir elektrikçinin sorumluluğu altında bulunur.
Deneyimli işçiler
Madde 374 - Ocak içinde, herhangi bir işte, en az 6 ay çalıştıktan sonra,
bu işi yalnız başına yapabileceklerine ve ocağın güvenlik ve çalışma koşulları-
na uyum sağladıklarına yetkililerce kanaat getirilen işçiler, deneyimli işçi
sayılırlar.
Deneyimi ve meslek bilgisi olmayan kimseler, meslek bilgisi olan bir kimse-
nin gözetimi ve rehberliği olmadan, kendisi veya diğer işçiler için önemli de-
recede tehlikeli olabilecek ocak işlerinde çalıştırılamazlar.
Mevzuata emirlere ve talimata uyma zorunluluğu
Madde 375 - Ocaklarda, yeraltında ve tünellerde çalışanlar, işçi sağlığı ve
iş güvenliği bakımından, ilgili mevzuatın öngördüğü esaslara ve işverenin bun-
lara uygun olarak vereceği emir ve talimata uymak zorundadırlar.
Güvenlik denetimleri
Madde 376 - Her vardiyada, en az iki kez, ocağın her yerinde, nezaretçiler
tarafından, güvenlik denetimleri yapılır.
Bu denetimlerde, zararlı ve tehlikeli gaz ve tozların ve yangın belirtile-
rinin bulunup bulunmadığı, havalandırma düzeni, tahkimatın durumu, tehlikeli
yerlerdeki uyarı işaretleri, taşıma tesislerinin normal çalışıp çalışmadığı vb.
hususlar incelenir.
Ocağın güvenlik denetimleri yönünden bölünmesi
Madde 377 - Her ocak, güvenlik denetimlerin eksiksiz ve kolay yapılabilme-
lerini sağlayacak büyüklükte kısımlara bölünür.
Çalışılmayan zamanlardan sonra yapılacak denetim
Madde 378 - Tek vardiyayla çalışılmakta olması veya tatil gibi bir nedenle
çalışılmayan bir zamandan sonra, işçiler ocağa girmeden önce, ocağın heryeri,
nezaretçi tarafından güvenlik yönünden denetlenir; güvenlik koşullarının var-
lığı saptanmadan ocağa girilmesine izin verilmez. Durum rapor defterine yazı-
lır.
ONUNCU KISIM
Son Hükümler
İşletmenin terkedildiğinin bildirilmesi
Madde 379 - İşletme hakkı sahibi, işletmenin tümünü veya bir kısmını terk
etmeden önce, durumu ve nedenlerini, en geç bir ay içinde, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirir.
Tozla mücadele yönetmeliği
Madde 380 - Bakanlıkça, bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak,
en çok bir yıl içinde, maden ve taş ocakları işletmelerinde ve tünel yapımında
tozla mücadeleyle ilgili bir yönetmelik çıkartılır.
Radyoaktif maddeler
Madde 381 - Radyoaktif maden ve minerallerin arama, üretim ve çıkarılma-
sıyla ilgili çalışmalarda, bunların zararlı etkilerini giderici, önleyici ya da
koruyucu önlemler alınır.
Bakanlıkça onaylanacak yönergeler
Madde 382 - Bu Tüzükte işverenlere hazırlanıp Bakanlıkça onaylanacağı öngö-
rülen yönergeler, Tüzüğün yayımı gününden başlayarak, altı ay içinde, Bakanlı-
ğın onayına sunulur.
Geçici Madde 1 - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce, ocaklarda Bakan-
lığın izni alınmadan yapılmış elektrik tesisatı projelerinin, Tüzüğün yürürlü-
ğe girmesinden başlayarak bir yıl içinde, Bakanlığın onayına sunulması zorun-
ludur.
Yürürlük
Madde 383 - 25/8/1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesine
dayanılarak hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş bulunan bu Tüzük`ün 186 ncı
maddesinde yeralan işçilerin karbonmonoksit maskeleri taşımalarına ilişkin hü-
küm, Tüzük`ün Resmi Gazete`de yayımı gününden 2 yıl, 191 inci maddesinin birin-
ci fıkrasında yeralan metan dedektörüne ilişkin hüküm bir yıl sonra, diğer hü-
kümleri Resmi Gazete`de yayımı gününde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 384 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Bugünün tarihi: 26/04/2024 12:28:30